Sedacja – dowiedz się, czym jest, jakie są jej rodzaje i przy jakich zabiegach się ją stosuje

Sedacja to procedura medyczna, której celem jest uspokojenie pacjenta, złagodzenie napięcia i niepokoju dzięki obniżeniu aktywności układu nerwowego, ale z zachowaniem świadomości. W efekcie pacjent czuje się „zrelaksowany” i lepiej znosi zabieg, dodatkowo pozostaje w kontakcie z personelem medycznym i pamięta przebieg procedury.

Sedację powszechnie stosuje się w stomatologii, gastrologii przy takich zabiegach jak kolonoskopia czy gastroskopia oraz wśród dzieci, dzięki czemu możliwa jest łatwiejsza współpraca z małym pacjentem, a dziecko nie doświadcza traumatycznych wspomnień. Sedację często stosuje się dodatkowo podczas operacji, które są wykonywane w znieczuleniu miejscowym (operacja przepukliny, alloplastyka stawu biodrowego). Jest to postępowanie mające zapewnić pacjentowi komfort psychiczny.

Co to jest sedacja?

Sedacja, czyli uspokojenie. Jest to farmakologiczne (za pomocą leków) „wyciszenie” ośrodkowego układu nerwowego.

Celem sedacji jest wywołanie tzw. efektu sedatywnego, czyli minimalizacji napięcia i niepokoju, często połączonego ze zwiększoną sennością.

Do tego celu najczęściej wykorzystywane są leki z grupy benzodiazepin, które wykazują działanie przeciwbólowe, odprężające i zmniejszające napięcie mięśniowe, ale nie zaburzające całkowicie naszej świadomości (może być częściowo ograniczona) oraz pamięci. Czasem można odczuć senność.

Sedacja wziewna

Do sedacji wziewnej, czyli podania leków uspokajających przez drogi oddechowe, stosuje się mieszaninę tlenu i podtlenku azotu, znanego jako gaz rozweselający. Jest to metoda coraz chętniej stosowana w stomatologii, ponieważ łagodzi napięcie i ułatwia współpracę ze specjalistą. Nie jest tajemnicą, że coraz więcej osób cierpi na tzw. dentofobię, czyli lęk przed wizytą w gabinecie stomatologicznym. Dzięki sedacji wziewnej pacjent reaguje na polecenia lekarza, jest w stanie mówić, ale przy tym czuje się zrelaksowany i mniej zestresowany.

Sedacja dożylna

Sedacja dożylna, czyli inaczej analgosedacja. W  ten sposób podawanych jest większość leków wykorzystywanych w sedacji, w połączeniu z lekami przeciwbólowymi. Analgosedacja oznacza podawanie leków do naczynia żylnego poprzez założone wkłucie, najczęściej na przedramieniu lub w dole łokciowym. Taka droga podania leków zapewnia sprawną kontrolę dawki leku oraz jej modyfikację w zależności od samopoczucia pacjenta.

Sedacja farmakologiczna

Oznacza znieczulenie poprzez zastosowanie leków. Leki mogą być podane drogą wziewną, lub o wiele częściej – drogą dożylną.

Sedacja płytka

Sedacja płytka to taka, w której znosimy lęk pacjenta poprzez zastosowanie niskich dawek leków uspokajających. W takich przypadkach interakcja z otoczeniem jest niezakłócona, ponieważ świadomość pozostaje pełna. Pacjent może rozmawiać z personelem medycznym. Czasem może pojawić się lekka senność.

Sedacja głęboka

Sedacja głęboka dedykowana jest pacjentom, którzy czują się niekomfortowo z możliwością słyszenia odgłosów, rozmów i przebiegu zabiegu. W takich przypadkach oprócz lęku znoszona jest także świadomość – częściowo lub całkowicie. Pacjent może przespać całą operację i niewiele z niej pamiętać. W takim przypadku konieczna jest obecność anestezjologa, który będzie czuwał nad naszymi parametrami życiowymi, takimi jak ciśnienie krwi czy oddechy.

Wybór rodzaju sedacji i jej głębokość powinna być zindywidualizowana. Zależy od woli pacjenta, ale także charakteru zabiegu i dostępności zespołu anestezjologicznego.

Sedacja u dzieci

Wśród dzieci sedacja jest wykorzystywana w procedurach i zabiegach, które u osób dorosłych nie wymagają takiego postępowania. Przykładem jest tomografia komputerowa, czy rezonans magnetyczny. W czasie tych badań należy pozostać nieruchomo, co dla dorosłego nie jest żadnym problemem, natomiast jest niemalże niemożliwe dla małych dzieci.

Zabiegi, przy których stosuje się sedację

• Zabiegi stomatologiczne.
• Zabiegi endoskopowe: gastro- i kolonoskopia, bronchoskopia.
• Zabiegi ginekologiczne: łyżeczkowanie jamy macicy.
• Zabiegi ortopedyczne: nastawienie złamanej kończyny, alloplastyka stawu biodrowego, artroskopia stawu kolanowego.
• Zabiegi chirurgiczne: operacja przepukliny, odbarczanie ropnia.
• Echo serca przezprzełykowe.

Sedacja przy kolonoskopii

Większość zabiegów kolonoskopii przeprowadzanych jest bez żadnego znieczulenia. Niestety zniechęca to większość pacjentów do poddania się procedurze, dlatego coraz powszechniej stosuje się sedację. Pacjent dzięki temu lepiej znosi kolonoskopię, a dla lekarza stanowi to także ułatwienie, ponieważ jelito jest lepiej rozkurczone, a współpraca z pacjentem sprawniejsza. Zazwyczaj dobiera się leki w ten sposób, aby pacjent mógł opuścić oddział godzinę lub dwie po zabiegu.

Sedacja przy gastroskopii

W przypadku gastroskopii sytuacja wygląda podobnie do kolonoskopii. W większości przypadków nie stosuje się sedacji, jednak sytuacja powoli się zmienia i coraz częściej pacjenci mogą otrzymać leki sedujące, co poprawia komfort podczas procedury.

Sedacja dożylna w stomatologii

W gabinecie stomatologicznym najczęściej stosuje się znieczulenie miejscowe, czyli zaaplikowanie środka znoszącego ból bezpośrednio w dziąsło. W następnej kolejności można spotkać się z sedacją wziewną związaną ze stosowaniem gazu rozweselającego.

Sedacja dożylna (analgosedacja) jest uzupełnieniem znieczulenia miejscowego. Do jej wykonania niezbędna jest obecność lekarza anestezjologa.

Po taką metodę sięga się w przypadku szerokich i wymagających zabiegów, które trwają nawet kilka godzin.

Czy sedacja jest bezpieczna?

Sedacja jest bezpieczną procedurą. Jednak jak każda ingerencja w ciało człowieka może wywierać negatywne skutki lub działania niepożądane. Aktualnie stosuje się coraz bardziej nowoczesne leki, które warunkują szybkie budzenie się po zabiegu i łatwo odwrócić ich działanie. Dodatkowo zabiegi wykonywane są w warunkach ambulatoryjnych z odpowiednim zabezpieczeniem, więc lekarze zawsze mają czas i możliwość odpowiedniego i szybkiego zareagowania.

Wśród działań niepożądanych najczęściej można się spotkać z:

• zaburzeniami rytmu serca w wyniku nieprawidłowej reakcji na podane leki,
• reakcją alergiczną,
• spadkiem ciśnienia tętniczego,
• utratą przytomności,
• zaburzeniami oddychania.

Bibliografia:

[1] – Larsen R., Anestezjologia Larsen Tom 1, wyd. 11, 2020

[2] – Kamiński B., Kübler A., Anestezjologia i intensywna terapia: podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000

[3] – Wywiad z dr. Pawłem Andruszkiewiczem, Sedacja trudniejsza od narkozy, Medical Tribune, 2014 (09)

[4] – Skowroński W., konsultacja Hadasik F., Kolonoskopii coraz więcej – ale w sedacji czy bez?, Medical Tribune, 2014 (09)

[5] – https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/165458,sedacja-i-krotkotrwale-dozylne-znieczulenie-ogolne