Rwa kulszowa — objawy, przyczyny i leczenie

Szacuje się, że objawy rwy kulszowej – w mniejszym czy większym stopniu – dotyczą nawet 40% społeczeństwa. Z rwą kulszową zgłaszają się do poradni ortopedycznej rozmaici pacjenci. Dolegliwość ta, co prawda, częściej spotyka starsze osoby, ale dotyczy też osób młodych. Dotyczy ona zarówno pracowników umysłowych – osób pracujących za biurkiem, na siedząco – jak i pracowników fizycznych, pracujących w ruchu, przenoszących niekoniecznie wielkie ciężary.

Nie ma jednej szczególnej grupy jakoś wyjątkowo predysponowanej do tej dolegliwości. Można by jednak mówić o pewnej prawidłowości. Rwa kulszowa z reguły poprzedzana jest epizodycznym bólem kręgosłupa, częściej przytrafia się ona pacjentom, którzy już wcześniej zauważyli występowanie u siebie pewnych dolegliwości ze strony kręgosłupa, choć jak dotąd były one nieco łagodniejsze i zasadnicza nie miały charakterystyki przebiegu rwy kulszowej.

Czym jest rwa kulszowa i jakie są jej przyczyny?

Rwa kulszowa jest objawem podrażnienia, stanu zapalnego lub ucisku nerwu kulszowego. Najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest przepuklina krążka międzykręgowego (popularnie zwanego dyskiem). Przepuklina dysku (dyskopatia) wiąże się z przemieszczeniem, czy wypadnięciem krążka międzykręgowego w wyniku czego dochodzi do ucisku na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe z niego wychodzące. Inne znane przyczyny rwy kulszowej związane są z różnego  rodzaju podrażnieniami nerwu kulszowego. Zalicza się do nich stenozę (zwężenie) kanału kręgowego, w wyniku której powstaje ucisk na nerw kulszowy. Kolejnym przykładem może być zespół mięśnia gruszkowatego (zwany też rzekomą rwą kulszową) – przyczyną będzie tu ucisk, jaki na nerw kulszowy wywierał będzie mięsień gruszkowaty.

Jakie są objawy rwy kulszowej i jak można je rozpoznać?

Rwa kulszowa występuje jako ostry pulsujący ból. Ból promieniuje od pasa lędźwiowego, przez pośladek, udo, łydkę – do stopy. Objawy są na tyle charakterystyczne, że z reguły na podstawie wywiadu i lokalizacji bólu zostają prawidłowo rozpoznane przez specjalistę. Charakterystycznym objawem rwy kulszowej jest ból pleców przy pochylaniu, czy ból pojawiający się podczas podnoszenia kończyny dolnej w trakcie leżenia na plecach (objaw Lasegue’a). Dodatkowo specjalista przy postawieniu właściwej diagnozy może posiłkować się metodami obrazowania (zdjęcie rentgenowskie, rezonans magnetyczny) –  zwłaszcza w przypadkach bardziej zaawansowanej dolegliwości, czy wręcz bolesnego ataku rwy kulszowej.

Rwa kulszowa jest to ból, który może być odczuwany i opisywany w zróżnicowany sposób – jako palenie, pieczenie, czy rwanie (szarpanie, ciągnięcie) odczuwane w okolicy dolnej części kręgosłupa i kończynach dolnych. Jego źródło zaczyna się, na ogół, w okolicy lędźwiowej lub okolicy pośladka, następnie promieniuje on dalej w kierunku kończyn dolnych, poprzez udo (jego tyłem lub bokiem), łydkę (tyłem lub bokiem), aż do stopy. Niekiedy zdarza się i tak, że ból nie jest odczuwany w okolicy uda, lecz jedynie w łydce.

Ból ten nie pozwala pacjentowi przyjąć jednej stałej pozycji, jego promieniowanie sprawia, że pacjent stara się zmniejszyć nasilający się ból poprzez zajęcie postawy, czy pozycji, w której ból jest bardziej znośny. Zajęcie właściwej pozycji, przy której bolesne objawy znikną albo będą najmniejsze, istotne będzie w przypadku układania się do snu, podobnie też dobór średnio twardego materaca będzie wskazany w wypadku osoby cierpiącej na dolegliwość rwy kulszowej.

W znacznie poważniejszym przebiegu dolegliwości ucisk na korzeń nerwowy, powodujący rwę kulszową sprawia także, że prócz samego bólu pojawiają się tu również dodatkowe objawy takie jak zaburzenia czucia (drętwienia, parestezje) w obrębie łydki, jak również stopy.

Do bólu i odrętwienia dodatkowo, w najpoważniejszych przypadkach ataku rwy kulszowej, dołącza się też niekiedy poczucie ograniczenia i osłabienia mięśni.

Czy rwa kulszowa jest poważną chorobą i czy może prowadzić do poważnych komplikacji?

Pojawia się tu kwestia natężenia dolegliwości związanych z rwą kulszową, a zatem – najczęściej – ze stopniem dyskopatii, czyli kontuzji dysku kręgowego, który przybierając niewłaściwą pozycję, ułożenie uciska zakończenia (korzonki) nerwu kulszowego, wywołując rwę. I tak natężenie dolegliwości bólowych (ale i czuciowych, czy motorycznych) związanych z rwą kulszową zarówno zależeć może, jak i będzie wskazywać na charakter urazu, jaki ją powoduje. W skrajnych przypadkach – związanych z odrętwieniem, czy osłabieniem mięśni dochodzić może do bardzo poważnych konsekwencji, takich jak niedowład stopy, czy zaburzenie czynności mikcji i defekacji (zaburzenia oddawania moczu lub kału).

Jakie są skuteczne metody leczenia rwy kulszowej?

U zdecydowanej większości pacjentów problem rwy kulszowej związany jest jedynie z odczuwaniem dolegliwości bólowych. Wtedy to możliwe jest wyleczenie rwy kulszowej bez interwencji chirurgicznej poprzez odpoczynek, zażywane są niesterydowe leki przeciwzapalne leki przeciwbólowe, czy leki rozkurczowe (zmniejszające napięcie mięśniowe). Poważniejsze przypadki oczywiście będą zdecydowanie wymagać wizyty u ortopedy oraz ścisłej współpracy z fizjoterapeutą. Częstokroć leczenie rehabilitacyjne, leczenie zachowawcze czy terapia manualna przyniesie ulgę pacjentowi – seria masaży, podstawowa praca manualna fizjoterapeuty. W najcięższych przypadkach – ortopeda podejmie decyzję o leczeniu zabiegowym lub operacyjnym – neurochirurgicznym lub ortopedycznym

Leczenie operacyjne stosowane jest w przypadkach, gdy zachowawcze leczenie rehabilitacyjne jest nieskuteczne lub pacjent nie doznaje w jego efekcie dostatecznej poprawy. Rozważenie propozycji leczenia operacyjnego specjalista zasugerować może choremu w wypadku braku poprawy w ciągu 6 tygodni poważnych dolegliwości rwy kulszowej, zwłaszcza deficytów neurologicznych takich jak porażenia, zaburzenia czucia i niedowłady powodujące niekiedy szczególny dyskomfort i ostre bóle kręgosłupa.

Czy rwa kulszowa jest chorobą przewlekłą i czy można się z niej całkowicie wyleczyć?

Istnieją rozmaite stopnie nasilenia dolegliwości bólowych związanych z rwą kulszową. Większość pacjentów, u których wystąpiły objawy,  nie potrzebuje nawet interwencji specjalisty, rwa kulszowa ulega bowiem w ich wypadku samoistnemu wyleczeniu – wiąże się to, jak się wydaje, z doraźnym jedynie podrażnieniem korzonków nerwu kulszowego – do tygodnia czasu. Z kolei w innych wypadkach pacjenci mogą uskarżać się na ból przez nią spowodowany nawet latami. Bardzo ważna jest tu kwestia właściwej profilaktyki. Zawsze należy pamiętać, że kręgosłup ma swoją prawidłową biomechanikę i nadmierne wygięcie kręgosłupa lędźwiowego może doprowadzić do powstania przepukliny dyskowej i w konsekwencji zakończyć się atakiem rwy kulszowej. Tym bardziej nie należy o tym zapominać w wypadku wystąpienia już wcześniejszych urazów, czy sytuacjach, gdy atak rwy kulszowej się powtarza. Należy w tym względzie odpowiednio dbać o swój kręgosłup, respektować jego własności wynikające z jego anatomicznej budowy. Aby nie wywoływać ataku rwy kulszowej, należy nie dopuszczać do nadmiernych ucisków nerwu kulszowego, a zwłaszcza dyskopatii, czyli powstawania przepuklin, czy wypuklin dysku. W tym celu należy pamiętać, by nie przeciążać kręgosłupa, podnosić ciężary zachowując odpowiednią postawę uwzględniającą zróżnicowaną budowę kręgosłupa w poszczególnych jego odcinkach.

Czy istnieją jakieś domowe sposoby na złagodzenie bólu związanego z rwą kulszową?

W łagodniejszych przebiegach rwy kulszowej ból może zostać złagodzony poprzez podanie leków przeciwbólowych lub przeciwzapalnych. W ostrej fazie rwy kulszowej domowym sposobem złagodzenia bólu może być stosowanie zimnych kompresów (np. woreczków z lodem zawiniętych w ściereczkę lub ręcznik). Po ustąpieniu ostrej fazy dolegliwości można bolące miejsce z kolei rozgrzewać przy pomocy termoforu lub poduszki elektrycznej. Dzięki ćwiczeniom zaleconym przez fizjoterapeutę pacjent może odnaleźć i przybierać pozycję odciążającą, dzięki czemu łatwiej przychodzi mu znosić atak rwy kulszowej. Częstokroć będzie to pozycja leżąca na brzuchu – podczas której kręgosłup układa się anatomicznie, a pacjent doznaje ulgi. Inną, podobną w funkcji, pozycją będzie pozycja embrionalna.

Leczenie rwy kulszowej – jak długo trwa i jakie są prognozy powrotu do zdrowia?

Rwa kulszowa może być wyleczona w ciągu tygodnia/dwóch od wystąpienia objawów, jednakże jej proces leczenia może też znacznie się  przedłużać. Sami lekarze nie są niejednokrotnie w stanie dokładnie i jednoznaczni określić przebiegu leczenia pod względem jego długotrwałości, a jedynie mogą wskazać na pewne uwarunkowania, czy okoliczność, które będą miały potencjalny wpływ na długość leczenia.

W trwałym powrocie do zdrowia na pewno pomoże właściwa profilaktyka. Tak jak to stwierdzono powyżej – leczenie rwy kulszowej przyniesie lepsze efekty, a dolegliwości bólowe z nią związane zostaną ograniczone, gdy do procesu rehabilitacyjnego zostanie włączona profilaktyka rwy kulszowej. Ważne w tym względzie będzie przestrzeganie pewnej dyscypliny, świadomość troski o zdrowie kręgosłupa – odpowiednio – zajmowanej pozycji ciała, poprawne dźwiganie itd. Podobnie przeszkodą w powrocie do zdrowia będzie nadmierna masa ciała. W profilaktyce rwy kulszowej ważna też jest kwestia zajmowania odpowiedniej pozycji w trakcie snu.

REKOMENDACJE

M. Burak, Rwa kulszowa – leczenie. Jakie są metody leczenia rwy kulszowej? Rehabilitacja i ćwiczenia, https://www.doz.pl/czytelnia/a15300-Rwa_kulszowa__leczenie._Jakie_sa_metody_leczenia_rwy_kulszowej_Rehabilitacja_i_cwiczenia W. Pietraszko, Rwa kulszowa (pot. korzonki): przyczyny, objawy i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150605,rwa-kulszowa