Przebieg ciąży – dowiedz się, jak przebiega ciąża od zapłodnienia do narodzin

Ciąża to wyjątkowy czas w życiu kobiety. Dla części z nas przebiega w stanie błogostanu i poczucia wyjątkowości, wśród innych pozostawia piętno mieszanych wspomnień. Kluczem do prawidłowego przebiegu ciąży i dobrego samopoczucia jest zrozumienie zjawisk zachodzących w naszym ciele oraz znajomość fizjologii ciąży. W dzisiejszym wpisie omówimy zmiany zachodzące w każdym tygodniu ciąży, skupimy się nad wpływem używek oraz aktywności fizycznej na rozwój naszego dziecka, a także przedyskutujemy temat ciąży pozamacicznej.

Artykuł nie wyczerpuje całościowo wiedzy w zakresie przebiegu ciąży i przygotowania do porodu, dlatego zalecamy zapoznanie się z ofertą i możliwościami edukacji przedporodowej pod tym linkiem: https://dpmed.pl/ginekologia/edukacja-przedporodowa/.

Przebieg ciąży – jak wygląda?

Mężczyźni są płodni przez cały czas, natomiast kobiety jedynie przez 1 dobę w trakcie pojedynczego cyklu miesiączkowego. Na 14 dni przed miesiączką dochodzi do owulacji – jeden z naszych jajników uwalnia komórkę jajową, która przez 24 godziny będzie zdolna do tego, aby połączyć się z plemnikiem. Połączenie się gamety męskiej (plemnika) i żeńskiej (komórki jajowej) nazywamy zapłodnieniem. Owocem tego zjawiska jest zygota, która intensywnie się dzieli, zwiększając swoją liczbę komórek. Do zapłodnienia dochodzi najczęściej w jajowodzie, natomiast około 3. doby od zapłodnienia zarodek zstępuje do macicy, by w 7. dobie zagnieździć się w jamie macicy. Wtedy to zaczyna rozwijać się łożysko oraz błony płodowe.

Przebieg ciąży – trymestry

Ciąża trwa 9 miesięcy. Jeżeli kobieta ma regularne cykle miesiączkowe, to licząc od daty owulacji, ciąża trwa 266 dni lub 280 dni – licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki.

Jeżeli znamy datę poczęcia (i mamy regularne cykle miesiączkowe), możemy obliczyć  przybliżoną datę porodu za pomocą wzoru:

Termin porodu = data poczęcia – 7 dni – 3 miesiące + rok

Ciążę dzielimy na 3 trymestry:
– I trymestr – moment od I dnia ostatniej miesiączki do ukończenia 13. tygodnia ciąży
– II trymestr – przypada na okres od 14. do 26. tygodnia
– III trymestr – od początku 27. tygodnia aż do momentu porodu

W każdym z nich konieczne jest wykonanie badania USG, aby ocenić rozwój ciąży i stan zdrowia matki oraz dziecka.

Przebieg ciąży tydzień po tygodniu

1 tydzień: to czas krwawienia miesiączkowego i zmian hormonalnych, przygotowujących macicę do przyjęcia zarodka.

2 tydzień: dochodzi do uwolnienia komórki jajowej.

3 tydzień: w tym tygodniu ma miejsce zapłodnienie i przemieszczenie się zarodka z jajowodu do jamy macicy, gdzie ulegnie zagnieżdżeniu.

4 tydzień: pojawiają się pierwsze oznaki ciąży – mdłości, tkliwość piersi, częstsze oddawanie moczu.

5 tydzień: brak spodziewanego krwawienia miesiączkowego, w łonie przyszłej mamy zaczyna rozwijać się serduszko, naczynia krwionośne oraz łożysko.

6 tydzień: niedojrzałe serduszko zaczyna bić – można zaobserwować to na monitorze podczas USG (między 6. a 8. tygodniem powinna się odbyć pierwsza wizyta); jeżeli dotychczas nie suplementowałaś kwasu foliowego jest to najwyższy moment!

7 tydzień: zarodek ma około 1 cm, a przyszła mama zaczyna mocniej odczuwać zmianę w upodobaniach kulinarnych i ciągłe nabrzmiewanie piersi.

8 tydzień: odczuwalne jest zmęczenie i senność, a zarodek zaczyna przybierać kształt ludzkiego ciała.

9 tydzień: zaczynają się formować dłonie i stopy.

10 tydzień: wzrasta zapotrzebowanie energetyczne u matki, a u dziecka powoli pojawiają się brwi i rzęsy.

11 tydzień: płód waży już 10 gramów, rozwija się narząd słuchu.

12 tydzień: twarz płodu przypomina buzię dziecka, mdłości u matki powoli ustępują.

13 tydzień: powoli zaokrągla się brzuch, a u dziecka rozwija się odruch ssania, oddychania i przełykania.

14 tydzień: początek II trymestru, podczas USG można już określić płeć dziecka, przyszła mama nabiera sił.

15 tydzień: u płodu rozwijają się paznokcie.

16 tydzień: czas na wizytę u położnika; dziecko rozwija się pod względem ruchowym.

17 tydzień: nerki dzidziusia pracują już w pełni, a płeć jest doskonale widoczna.

18 tydzień: na buzi dziecka pojawia się mimika.

19 tydzień: u mamy pojawia się zmiana pigmentacji na twarzy, wokół sutków i na brzuchu.

20 tydzień: przyszła matka powoli odczuwa ruchy płodu, czas na kolejną wizytę kontrolą.

21 tydzień: to czas intensywnego rozwoju mózgu dziecka.

22 tydzień: płuca zaczynają powoli dojrzewać i przygotowywać się do oddychania powietrzem.

23 tydzień: pogrubieniu ulega skóra dziecka.

24 tydzień: dzieci urodzone w tym czasie mają już dużą szansę na przeżycie dzięki intensywnej opiece medycznej.

25 tydzień: u mamy może pojawić się zgaga, dziecko waży już ponad 700 g.

26-28 tydzień: to czas najintensywniejszego rozwoju układu oddechowego, dziecko zaczyna się ruszać w sposób skoordynowany oraz otwiera oczy.

29-30 tydzień: dziecko wykształca rytm snu i czuwania – zazwyczaj jest on odwrotny niż u przyszłej mamy.

31 tydzień: wykształca się zdolność mrugania powiekami.

32 tydzień: dzidziuś intensywnie rośnie, waży już 1700 g i mierzy 25 cm.

33 tydzień: zwiększa się ilość tkanki tłuszczowej u dziecka.

34 tydzień: dziecko umie już chwytać, zginać nóżki oraz oddychać.

35 tydzień: w USG można zauważyć ssanie kciuka, ruchy są bardzo precyzyjne.

36 tydzień: na tym etapie ciąży ilość płynu owodniowego może zacząć się zmniejszać.

37-40 tydzień: ciało matki przygotowuje się do porodu, w układzie pokarmowym dziecka  gromadzi się smółka, masa ciała wynosi ok. 3500 g, a długość ciała to   ̴ 54 cm.

Przebieg ciąży przy endometriozie

Endometrioza to rozrost błony śluzowej macicy (endometrium) poza macicą – najczęściej w obrębie jajowodu, jajników, jamy brzusznej, a w najbardziej ekstremalnych sytuacjach nawet na terenie płuc. Przyczyna tej choroby nie jest do końca poznana, ale wiemy że wpływ mają czynniki genetyczne, zabiegi chirurgiczne w obrębie miednicy oraz pierwsza ciąża po 30. roku życia.

Szacuje się, że endometrioza występuje nawet u 7-12% kobiet w wieku rozrodczym. Najczęściej dotyka młode kobiety w wieku 25-30 lat.

Komórki błony śluzowej podlegają regulacjom hormonalnym tak samo jak endometrium w macicy. Efektem tego są nasilone bóle miesiączkowe i nieregularne lub nadmierne krwawienia miesiączkowe oraz problemy z zajściem w ciążę. Dlaczego? Ponieważ endometrioza może prowadzić do niedrożności jajowodów. Ale spokojnie – nie każda kobieta będzie takie problemy mieć. 70% kobiet z endometriozą bez problemu zajdzie w ciążę. U pozostałych 30% konieczne będzie operacyjne usunięcie ognisk endometriozy, a u części wskazane może być zapłodnienie pozaustrojowe.

U znacznej większości kobiet endometrioza nie będzie powodowała zaburzeń w przebiegu ciąży. Może się jednak zdarzyć, że endometrioza może wywoływać powikłania takie jak: zwiększone ryzyko wystąpienia ciąży ektopowej (o której więcej informacji znajdziemy w podpunkcie poniżej), przedwczesnego oddzielenia się łożyska i porodu przedwczesnego. Kobiety z endometriozą mają dwukrotnie większe prawdopodobieństwo na rozwiązanie sposobem cięcia cesarskiego.

Przebieg ciąży pozamacicznej

Ciąża pozamaciczna, inaczej ektopowa – z takiej ciąży nie ma szans na urodzenie dziecka, ponieważ jest to zapłodniona komórka jajowa bez możliwości rozwoju. 

Do ciąży ektopowej najczęściej dochodzi w obrębie jajowodu – to tam fizjologicznie plemnik i komórka jajowa łączą się ze sobą, by następnie zstąpić do jamy macicy jako zarodek. Niestety czasami proces ten zostaje zaburzony i wtedy rozwój zarodka ma miejsce w jajowodzie. Innymi miejscami, gdzie ciąża pozamaciczna może się rozwinąć, są: jama brzuszna, szyjka macicy oraz jajnik.

Do ciąży ektopowej dochodzi częściej wśród kobiet: palących papierosy, po operacjach ginekologicznych, po przebytych zakażeniach układu rozrodczego takich jak chlamydioza, po leczeniu niepłodności.

Typowymi objawami są:

– ból podbrzusza,
– krwawienie z dróg rodnych,
– brak miesiączki,
– nieregularne krwawienia z macicy.

Rozpoznanie ciąży pozamacicznej wymaga różnicowania z endometriozą, zapaleniem jajników czy jajowodów i zapaleniem wyrostka robaczkowego.

Leczenie różni się w zależności od sytuacji klinicznej. U 25% pacjentek można wdrożyć tzw. postępowanie wyczekujące. Jeżeli ciąża ektopowa zlokalizowana jest w jajowodzie, pacjentka czuje się dobrze, a poziom hCG jest niski, można obserwować pacjentkę i oczekiwać na samoistne poronienie.

Czasami konieczne jest zdecydowanie się na farmakologiczne leczenie poprzez podanie leku o nazwie metotreksat. Zaburza on syntezę DNA, prowadząc do obumarcia ciąży. Lek podaje się drogą doustną, domięśniową lub bezpośrednio do pęcherzyka ciążowego. Podczas leczenia nie wolno spożywać alkoholu, przyjmować leków z kwasem foliowym, wskazana jest również wstrzemięźliwość seksualna. Po takim leczeniu nie można od razu podejmować kolejnych prób zajścia w ciążę. Decyzję należy skonsultować z lekarzem ginekologiem.

W ostateczności i w najbardziej ciężkich przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne. Lekarze decydują się na taką drogę, gdy powyższe metody zawodzą lub gdy istnieją przeciwwskazania do ich wdrożenia. Zabieg przeprowadza się laparoskopowo lub poprzez bezpośrednie otworzenie jamy brzusznej. Usuwany zostaje pęcherzyk ciążowy wraz z narządem, w którym doszło do zagnieżdżenia.

Przebyta ciąża ektopowa stanowi czynnik ryzyka pojawienia się takiej ciąży po raz kolejny. Jednak nie oznacza to, że musimy rezygnować z planów posiadania dzieci. Kobiety po przebytej ciąży pozamacicznej bardzo często odnoszą sukces i udaje im się urodzić zdrowe dziecko. Kluczem jest nasza świadomość i wiedza – ważne, aby wybrać się na USG ginekologiczne już w 6-8 tygodniu ciąży. Wtedy możemy spokojnie wykluczyć ciąże pozamaciczną, która jest realnym zagrożeniem życia kobiety.

Wpływ używek na przebieg ciąży

Alkohol – każda jego ilość jest toksyczna dla dziecka. Dodatkowo alkohol osłabia płodność zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Jeżeli wypiłaś lampkę wina w pierwszych dniach ciąży, kiedy jeszcze o niej nie wiedziałaś – nie przejmuj się. Ale będąc już świadomą, że w Twoim ciele rozwija się nowe życie, zachowaj całkowitą abstynencję nie tylko podczas ciąży, ale także laktacji.

Alkohol powoduje wiele zaburzeń rozwojowych u płodu, które składają się na FAS, czyli płodowy zespół alkoholowy. Obejmuje on wady serca, słabą odporność, zaburzenia w rozwoju układu kostno-stawowego, upośledzenie umysłowe, problemy w koncentracji i nauce. Widoczne są także zmiany w wyglądzie zewnętrznym: krótki zadarty nos, wąska górna warga, opadające powieki, szeroko rozstawione oczy i nisko osadzone uszy. Oprócz tego alkohol może powodować po prostu poronienie, wewnątrzmaciczne obumarcie płodu oraz poród przedwczesny.

Papierosy – podczas ciąży wyeliminuj palenie zarówno czynne, jak i bierne. Nikotyna zawarta w papierosach zaburza prawidłowy przepływ krwi w łożysku, natomiast substancje toksyczne zawarte w dymie papierosowym kumulują się w tkankach płodu, prowadząc do obumarcia dziecka, niskiej masy urodzeniowej, problemów z oddychaniem. Dzieci matek palących w ciąży w ciągu życia częściej zmagają się w chorobami układu krążenia.

Wpływ aktywności fizycznej na przebieg ciąży i porodu

Aktywność fizyczna jest zalecana wyłącznie kobietom w ciąży o prawidłowym przebiegu. Dlatego zanim zdecydujemy się podjąć jakiś wysiłek, skonsultujmy się z lekarzem, aby mieć pewność, że ruszając się, nie szkodzimy dziecku.

Jeżeli kobieta i dziecko jest zdrowe, prawidłowo dobrana aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy, nadciśnienia, udaru czy otyłości. Dodatkowo przygotowuje nasze ciało do porodu i ułatwia późniejszy powrót do formy, usprawnia przebieg porodu, wpływa na lepsze wyniki w skali Apgar i niweluje ryzyko wystąpienia depresji.

Wskazany jest umiarkowany wysiłek taki jak: spacery, pływanie, aqua aerobik, joga czy pilates. Przed rozpoczęciem zajęć poinformujmy osobę prowadząca o tym, że jesteśmy w ciąży.

Grupa sportów niewskazanych: jazda konna, narty, nurkowanie i inne aktywności grożące upadkiem oraz nadmiernie podnoszące nasze tętno.

Bibliografia:

[1] – Bręborowicz G., Położnictwo i ginekologia tom I, PZWL, Warszawa 2016

[2] – Dudenhausen J., Położnictwo Praktyczne i operacje położnicze, PZWL, Warszawa 2017

[3] – https://mamaginekolog.pl/endometrioza/

[4] – https://mamaginekolog.pl/ciaza-ektopowa/

[5] – http://www.imid.med.pl/images/poradnik-zywienia-dla-kobiet-w-ciazy.pdf

[6] – https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/159167,kalendarz-ciazy-tydzien-po-tygodniu