Toksoplazmoza w ciąży – objawy, skutki i leczenie
Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą. Zalicza się do chorób zakaźnych wywołanych pasożytem Toxoplasma gondii. Niestety, jest to choroba zaliczająca się do najbardziej rozpowszechnionych chorób pasożytniczych, która dla kobiet ciężarnych może mieć przykre konsekwencje zdrowotne. Co więcej, jeśli dojdzie do zarażenia płodu, tego rodzaju choroba pasożytnicza może wywołać poważne zagrożenie. Sprawdź, jakie skutki może wywołać toksoplazmoza w ciąży, jakie są jej najczęściej występujące objawy tej choroby, jak ją leczyć oraz jak zapobiegać zakażeniom, a także co robić, kiedy już do zakażenia dojdzie. Kompendium wiedzy w tym zakresie znajdziesz poniżej.
Toksoplazmoza a ciąża
Pasożyt Toxoplasma gondii do swojego rozwoju potrzebuje aż dwóch żywicieli. Tym pośrednim jest człowiek, a ostatecznym kot lub inne kotowate zwierzę domowe. Można wyróżnić trzy postacie rozwojowe pasożyta: tachyzoity, cysty tkankowe oraz oocysty. Najłatwiej można się zarazić toksoplazmozą poprzez przeniesienie oocyst na dłoniach, na przykład podczas sprzątania kociej kuwety. Te mogą być też przenoszone na wodę czy inne produkty spożywcze, kiedy są wydalane z układu pokarmowego kota, pasożyt może bytować między innymi na nieodpowiednio umytych warzywach bądź owocach. Co ważne, zakażenie toksoplazmozą jest możliwe poprzez jedzenie surowego mięsa albo przy pracach ogrodowych, podczas których istnieje ryzyko kontaktu z odchodami kota. Możliwe jest również zarażenie wertykalne płodu, do którego dochodzi poprzez łożysko kobiety ciężarnej.
Do przeniesienia zakażenia może dojść już we wczesnym etapie ciąży, (w pierwszym trymestrze), natomiast największe ryzyko występuje w trzecim trymestrze trwania ciąży. Eksperci potwierdzają, że kobiety ciężarne najczęściej zarażają wtedy swoje nienarodzone jeszcze dzieci- można tu mówić o nawet 90% przypadków.
Jeśli do zarażenia toksoplazmozą dojdzie w pierwszym trymestrze ciąży, skutkować to może poronieniem, czyli wewnątrzmaciczną śmiercią płodu. Jeśli uda się donosić ciążę, dziecko może być obarczone poważnymi zaburzeniami neurologicznymi. U dzieci zarażonych toksoplazmozą w drugim trymestrze ciąży, najczęściej dochodzi do zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego. Diagnozuje się u nich między innymi zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, powiększenie wątroby oraz śledziony, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie siatkówki albo naczyniówki oka. Poważnym powikłaniem może być również wodogłowie, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, upośledzenie umysłowe, zaburzenia mowy dziecka albo padaczka w późniejszym etapie jego życia. Zdarza się, że objawy toksoplazmozy i jej poważne powikłania pojawiają się dopiero w okresie młodzieńczym zarażonego dziecka.
Ponieważ objawy pierwotnego zarażenia toksoplazmozą mogą być niezauważalne, a ryzyko zachorowania na tego rodzaju schorzenie pasożytnicze przez matkę jest ogromne, kobiety w ciąży muszą poddać się badaniu na stwierdzenie obecności przeciwciał. W diagnostyce toksoplazmozy obowiązkowe jest badanie krwi.
Toksoplazmoza w ciąży – objawy
Toksoplazmoza w ciąży bardzo często przebiega bezobjawowo, dlatego większość ciężarnych nie ma świadomości, że jest nosicielką pasożytów. Zarażenie z reguły daje objawy tylko u osób z osłabioną odpornością. Wtedy objawy toksoplazmozy mogą być naprawdę poważne. Zalicza się do nich symptomy grypopodobne, bóle i zawroty głowy, gorączka, bóle mięśni i stawów, nadmierne pocenie, wystąpić może również wysypka i ostre bóle brzucha.
Objawy toksoplazmozy zależą od rodzaju choroby. Toksoplazmoza nabyta dotyczy matek, a jej przebieg jest znacznie łagodniejszy. Toksoplazmoza wrodzona występuje w przebiegu zarażenia płodu przez łożysko i właśnie wtedy może mieć najbardziej przykre konsekwencje dla dziecka, włącznie z jego zgonem. Objawy tej choroby pasożytniczej zależą też od momentu ciąży, w którym doszło do zakażenia.
Toksoplazmoza w ciąży – jak wygląda badanie?
W diagnostyce toksoplazmozy priorytetem jest badanie serologiczne na obecność przeciwciał. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca, aby badania tego rodzaju ciężarna wykonała w czasie ciąży kilka razy, a pierwsze powinno zostać zrealizowane już na początku ciąży, do 10 tygodnia.
Podstawą jest wykonanie badań przesiewowych z krwi ciężarnej w kierunku weryfikacji obecności przeciwciał klasy IgM oraz IgG.
Toksoplazmoza w ciąży – cena badania
Jeśli ciężarna pozostaje pod stałą kontrolą lekarza w ramach NFZ, badanie toksoplazmoza może być w pełni refundowane, jeśli tylko ginekolog-położnik wystawi na nie niezbędne skierowanie.
W każdym trymestrze ciąży badanie można wykonać także w prywatnych placówkach medycznych. Wystarczy wpisać hasło typu „toksoplazmoza badanie” do wyszukiwarki, aby sprawdzić, gdzie takie badania krwi są realizowane. Koszt podstawowego badania na przeciwciała oscyluje wokół kwoty od 30 do 50 złotych.
Toksoplazmoza w ciąży – wyniki
Zgodnie z obowiązkowym kalendarzem wykonywanych badań, konieczna jest weryfikacja, czy obecna jest toksoplazmoza w ciąży. Wyniki tego nieinwazyjnego badania są podstawą do wdrożenia ewentualnej terapii leczniczej. Jeśli wynik badania na przeciwciała jest dodatni, oznacza to, że ciężarna jest nosicielką pasożytów toksoplazmozy. Wskaźnik ich wartości może wskazywać zaś na czas od zarażenia. Duży poziom przeciwciał IgA świadczy o świeżym zarażeniu. Istotne jest również stężenie przeciwciał IgG – najwyższe diagnozuje się około 2-3 miesiące po zarażeniu.
Czym grozi toksoplazmoza w ciąży?
Toksoplazmoza nie jest najczęściej groźna dla ciężarnych, natomiast dodatni odczyn serologiczny musi skutkować odpowiednią terapią, dzięki której może dojść do wykluczenia toksoplazmozy wrodzonej, a więc zarażenia płodu. Tego rodzaju choroba pasożytnicza jest najgroźniejsza dla jeszcze nienarodzonych dzieci. Jeśli do zarażenia dojdzie w pierwszym trymestrze ciąży, zazwyczaj dochodzi do poronienia. Kiedy pomimo zarażenia ciąża zostanie donoszona, ryzyko ciężkich powikłań jest ogromne. Niejednokrotnie udokumentowano przypadek toksoplazmozy wrodzonej, który skutkuje zapaleniem mózgu, upośledzeniem umysłowych albo psychoruchowym dziecka, wodogłowiem albo padaczką. Wrodzona toksoplazmoza przyczynia się również do powiększenia wątroby i śledziony oraz licznych chorób oczu, w tym ropnych stanów zapalnych oraz schorzeń siatkówki i naczyniówki. Przebieg choroby jest zawsze indywidualny, a znaczenie ma tutaj moment zarażenia płodu.
Toksoplazmoza w ciąży – leczenie
Leczenie toksoplazmozy w ciąży nie należy do łatwych, natomiast jest konieczne, aby nie doszło do zarażenia płodu. Jeśli wyniki badań na obecność pasożytów Toxoplasma są pozytywne, lekarz najczęściej podejmuje decyzję o natychmiastowym podaniu ciężarnej antybiotyków, które zwalczają chorobę. Substancja, która jest skuteczna, a jednocześnie całkowicie bezpieczna dla płodu to spiramycyna, czyli antybiotyk makrolidowy. Leczenie toksoplazmozy w ciąży musi być dobrane indywidualnie, a zastosowanie właściwych leków zależy od tego, czy w chwili rozpoczęcia terapii nie doszło już do zarażenia płodu. Spiramycyna jest skuteczna, jeśli pasożyty nie przeniknęły jeszcze przez łożysko. Jeśli jednak płód został już zainfekowany toksoplazmozą wrodzoną ciężarnej podaje się pirymetaminę oraz kwas folinowy, substancje, które przenikają przez łożysko.