Refluks żołądka — przyczyny, objawy i leczenie

Czy wiesz, że z refluksem żołądkowo-przełykowym może borykać się nawet 25% mieszkańców Europy? Większość pacjentów odczuwa nieprzyjemne objawy związane z tą chorobą średnio dwa razy w tygodniu. Częsta diagnostyka refluksu żołądkowo przełykowego kategoryzuje go jako jedną z najpopularniejszych chorób współczesnych. Dowiedz się, co to jest refluks żołądkowo przełykowy, jakie są przyczyny refluksu, jego objawy i jak należy go skutecznie leczyć. Niezbędne informacje w tym zakresie znajdziesz w poniższym tekście.

Refluks żołądka — definicja ogólna

Refluks żołądkowo-przełykowy to choroba refluksowa przełyku, która charakteryzuje się zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. Chociaż choroba refluksowa przełyku najczęściej dotyka osoby po 40 tym roku życiu, a ryzyko jej występowania zwiększa się wraz z wiekiem, to schorzenie jest również diagnozowane u dzieci. Znaczenia nie ma zaś płeć pacjenta, gdyż z taką samą częstotliwością na refluks żołądkowo przełykowy chorują kobiety, jak i mężczyźni.

Jeśli odczuwasz nieprzyjemne objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, czym prędzej udaj się do lekarza gastrologa w celu profesjonalnej diagnostyki. Warto wziąć pod uwagę, że to schorzenie nie tylko daje dokuczliwe symptomy i wpływa niekorzystnie na komfort codziennego funkcjonowania, ale nierzadko wiąże się również z występowaniem poważnych chorób całego układu pokarmowego.

Refluks żołądka — przyczyny

Bezpośrednia przyczyna refluksu żołądkowo-przełykowego to zmniejszone napięcie zwieracza dolnego przełyku albo jego niedomykanie się. Jeśli działa on prawidłowo, uniemożliwia przedostawanie się treści żołądkowej do przełyku, a podczas spożywania posiłku i przełykania rozkurcza się na kilka sekund, a następnie zaciska.

Do dysfunkcji w zakresie odpowiedniego działania zwieracza dolnego przełyku może dochodzić w przebiegu różnych przyczyn. Uznaje się, że refluks żołądkowo-przełykowy może występować w wyniku niekorzystnych warunków środowiskowych albo prowadzenia niezdrowego trybu życia. Przyczyny choroby refluksowej przełyku to bardzo często niewłaściwa dieta, otyłość, siedzący tryb pracy, brak aktywności fizycznej czy wpływ hormonów w przypadku kobiet ciężarnych. Okazuje się, że częstotliwość pojawienia się refluksu zwiększa się u osób, które borykają się z przewlekłym zmęczeniem i stresem. W przypadku dzieci winą obarcza się głównie złą dietę oraz nie do końca rozwinięty jeszcze układ pokarmowy.

Należy wziąć pod uwagę, że o ile niewłaściwy tryb życia można zmienić i dzięki temu szybko pozbyć się choroby refluksowej przełyku, to jednak jej przyczyna może tkwić również w nieprawidłowym funkcjonowaniu różnych narządów całego układu pokarmowego. Tym samym, refluks żołądkowo przełykowy może wywoływać:

• nadwrażliwość trzewna,
• zaburzenia motoryczne dolnego zwieracza przełyku,
• zwężenie przełyku,
• zbyt duże ciśnienie, które występuje w żołądku oraz w całej jamie brzusznej,
• uszkodzenie bariery antyrefluksowej.

Co ciekawe, na refluks żołądkowo przełykowy znacznie częściej cierpią nałogowi palacze oraz osoby nadmiernie spożywające alkohol. Na występowanie refluksu wpływ mogą mieć także różnego rodzaju leki, w tym przede wszystkim azotany.

Refluks żołądka — objawy

Objawy choroby refluksowej przełyku pojawiają się w różnej częstotliwości i natężeniu, nie zawsze też pojawiają się równocześnie. Trzeba jednak przyznać, że objawy refluksu zawsze wywołują ogromny dyskomfort, a pacjent ma utrudnione normalne funkcjonowanie. O ile niektóre objawy refluksu żołądka nie są groźne, a jedynie wiążą się z uporczywymi dolegliwościami, to zdarzają się również takie, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, a w licznych przypadkach wiążą się nawet z zagrożeniem życia. Pacjent, który zmaga się z chorobą refluksową przełyku, najczęściej odczuwa:

• uczucie pieczenia,
• ból gardła i krtani,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• uczucie cofania,
• odbijanie,
• ból brzucha,
• ból w klatce piersiowej,
• przewlekły kaszel,
• chrypę.

Objawy nietypowe, które mogą świadczyć o chorobie refluksowej, to między innymi:

• problem z utrzymaniem zębów w dobrym stanie, destrukcji ulega przede wszystkim szkliwo, ale również dziąsła
• częste zapalenie zatok,
• zapalenie ucha,
• zapalenie gardła,
• astma oskrzelowa,
• zapalenie płuc.

Chociaż stopień nasilenia objawów jest zawsze indywidualny, to szczególną uwagę należy zwrócić na objawy, które mogą być potwierdzeniem uszkodzenia przełyku. Refluks żołądkowo-przełykowy w skrajnych przypadkach oraz w silnie zaawansowanej fazie rozwoju może powodować wymioty, krwawienie z górnego odcinka układu pokarmowego, ból podczas przełykania pokarmu czy znaczną utratę masy ciała w krótkim czasie.

Żadnych objawów refluksu nie można bagatelizować, ponieważ nieleczony refluks prowadzi do poważnych zaburzeń funkcjonowania całego układu pokarmowego.

Refluks żołądka — leczenie

Zanim gastrolog zdecyduje o odpowiednich zaleceniach w zakresie skutecznego leczenia choroby refluksowej, pacjent musi zostać poddany właściwej diagnostyce. Podstawą jest szczegółowy wywiad z chorym, ale również badania, które pozwolą szybko rozpoznać refluks oraz stopień rozwoju choroby. Standardowo wykonuje się badanie endoskopowe, to tzw. gastroskopia, która pozwala ocenić nie tylko stan przełyku, ale również całego żołądka. Najczęściej wystarczy, aby zdiagnozować lub wykluczyć zaburzenia związane z chorobą refluksową przełyku. Gastroskopia zalecana jest również już w trakcie leczenia refluksu, aby ocenić skuteczność stosowanej terapii czy ewentualnych powikłań po stanie zapalnym przełyku.

Leczenie refluksu zależy od stopnia zaawansowania choroby, natomiast najczęściej zalecana jest terapia, która łączy co najmniej kilka sposobów radzenia sobie z zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. Oprócz leków stosowane jest również leczenie niefarmakologiczne, w którego skład wchodzi:

• zdrowy styl życia,
• zbilansowana, niskokaloryczna dieta,
• aktywność fizyczna,
• redukcja stresu.

Choroba refluksowa przełyku jest skutecznie zwalczana przede wszystkim poprzez wykorzystywanie farmakoterapii. Podstawą terapii są leki, które łagodzą pobudzanie soków trawiennych, czyli te z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP). Zadaniem farmakoterapii jest również ochrona błony śluzowej żołądka oraz przełyku.

W zaawansowanych stadiach chorobowych, kiedy pacjent wykazuje silne zaburzenia połykania, zdiagnozowano skrajne zwiotczenie mięśnia zwieracza przełyku, zwężenie przełyku, obecność nadżerek albo została rozpoznana przepuklina rozworu przełykowego, zastosowane może być również leczenie chirurgiczne (fundoplikacja).

W początkowej fazie występowania choroby, kiedy jeszcze objawy refluksu nie są bardzo nasilone, pacjenci najczęściej starają się je niwelować domowymi sposobami. Z reguły dają one doraźną i tymczasową ulgę i jak najbardziej warto je wdrożyć, natomiast zawsze należy je traktować jedynie uzupełniająco, ponieważ najczęściej nie zwalczają przyczyny i nie mają wpływu na poprawę pracy dolnego zwieracza przełyku.

Refluks żołądka — domowe sposoby

Kluczowa jest zmiana stylu życia. Pacjenci, u których została rozpoznana choroba refluksowa, powinni nie tylko wdrożyć właściwą dietę, ale zmienić również nawyki żywieniowe. Zaleca się, aby spożywanie posiłków było realizowane częściej, ale w małych ilościach, a przełykanie składników pokarmowych odbywało się powoli. Najlepiej sprawdzą się dania gotowane, przyrządzane na parze oraz w formie płynnej bądź rozdrobnionej.

Jeśli choroba refluksowa wiąże się z otyłością lub nadwagą pacjenta, wskazaniem jest dieta redukcyjna oraz aktywność fizyczna, której efektem będzie zgubienie nadmiernych kilogramów.

Co istotne, chociaż domowe sposoby nie leczą, to jednak znacząco łagodzą chorobę refluksową przełyku i związane z nią dolegliwości. W przypadku ataku, kiedy objawy refluksu są nasilone, zaleca się jedzenie ostatniego posiłku nie później niż 3 godziny przed snem, spanie w pozycji półleżącej, a w przypadku odczuwania pieczenia w przełyku wypicie szklanki mleka lub wody.

Z domowych sposobów na chorobę refluksową przełyku powinny korzystać przede wszystkim dzieci oraz kobiety w ciąży, które nie mogą stosować inwazyjnej farmakoterapii. Należy przy tym uwzględnić, że pacjent, który boryka się z objawami refluksu, powinien być pod stałą kontrolą lekarza. Istotna jest również natychmiastowa reakcja w sytuacji zaostrzenia się objawów chorobowych, kiedy nieinwazyjne metody są nieskuteczne. Warto wiedzieć, że nieleczona choroba refluksowa przełyku albo stosowanie nieskutecznego leczenia może być przyczyną poważnych powikłań, a w skrajnych przypadkach wystąpienia również ognisk nowotworowych.

Refluks żołądka — czego nie jeść?

Szczególne znaczenie w walce z refluksem mają nieinwazyjne sposoby leczenia choroby refluksowej, w tym odpowiednia dieta. Jadłospis pacjenta, który podjął leczenie refluksu, powinien całkowicie wykluczać spożywanie:

• potraw tłustych,
• dań smażonych,
• pikantnych przypraw.

Dietetycy potwierdzają, że ryzyko wystąpienia refluksu zwiększa się po zjedzeniu konkretnych produktów spożywczych, w tym:

• owoców cytrusowych,
• warzyw cebulowych,
• pomidorów,
• wyrobów czekoladowych.

Odradza się również picie napojów gazowanych, kawy, alkoholu, soków owocowych czy naparu z mięty.

Leczenie choroby refluksowej dietą powinno natomiast zakładać spożywanie:

• chudego mięsa,
• ryb,
• kaszy,
• ryżu,
• warzyw, takich jak marchew, buraki, kalafior, szpinak.

Należy mieć na uwadze, że chociaż właściwa dieta jest niezwykle ważna w przebiegu skutecznego leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego, to jednak powinna być traktowana jedynie uzupełniająco i wspierająco, zaś podstawą terapii zawsze jest leczenie farmakologiczne. Ponadto, każdy przypadek choroby refluksowej przełyku jest przewlekły i wiąże się z występowaniem stanów zaostrzeń oraz remisji. Nie udowodniono również, że refluks żołądkowo-przełykowy można całkowicie zwalczyć. Z całą pewnością trzeba zaś wdrażać sposoby, które łagodzą objawy oraz zapobiegają groźnym powikłaniom i destrukcji innych narządów układu pokarmowego