Ganglion – czym jest i jak go leczyć?

Ganglion to inaczej torbiel galaretowata. Powstaje najczęściej w okolicy stawów i ścięgien stopy oraz nadgarstka, rzadziej w okolicy łokcia lub kolana. Jest wyrazem nadmiernego przeciążenia stawów. To zmiana łagodna, często bezobjawowa. Początkowo przybiera wielkość ziarna grochu, z czasem powiększa się, osiągając nawet kilka centymetrów. Warto pamiętać, że nigdy nie dochodzi do przebicia skóry oraz że nie jest to zmiana rakowa.

Co to jest ganglion?

Torbiel galaretowata zbudowana jest z tkanki łącznej tworzącej jamę, którą wypełnia płyn stawowy lub galaretowata substancja. Najczęstszą lokalizacją ganglionu jest grzbietowa powierzchnia nadgarstka. Powodem jest nadmierne przeciążanie tego obszaru na skutek pracy przy komputerze, przy kasie, w trakcie gimnastyki i nadmiernego eksploatowania nadgarstka. Problem dotyczy najczęściej kobiet między 20. a 40. rokiem życia. Istnieje skuteczne leczenie, jednak zdarza się, że u części pacjentów dolegliwość może nawracać.

Ganglion – przyczyny

Prawidłowo stawy są odżywiane i „naoliwiane” płynem stawowym. Na skutek przeciążeń, urazów i przewlekłych stanów zapalnych może dojść do nadmiernej produkcji płynu, degeneracji chrząstki stawowej i pochewek ścięgnistych. Tworzy się wtedy obszar odgraniczony od reszty stawu, o okrągłym kształcie, wypełniony płynem stawowym lub galaretowatą substancją. Początkowo może być on niewyczuwalny i niewidoczny.

Ganglion – objawy

Torbiel galaretowata jest wyczuwalna jako przesuwalna pod palcami kulka lub uwypuklenie podskórne, które nie wchłania się pod wpływem ucisku. Gdy osiągnie duże rozmiary, może być wyraźnie widoczna i powodować deformację stawu.

Czy ganglion boli? U części pacjentów może być bezobjawowy, a u części wywoływać ból w trakcie wykonywania codziennych czynności. Może pojawić się ograniczenie ruchomości w stawie oraz utrudniona rotacja. Zdarza się, że wielkość ganglionu powiększa się pod wpływem wysiłku i zmniejsza w czasie odpoczynku. U niektórych pacjentów mogą pojawić się zaburzenia czucia skóry w okolicy zmiany lub objawy neurologiczne (drętwienie, drżenia mięśniowe, nadwrażliwość na dotyk). Z upływem czasu zawartość ganglionu może ulec stwardnieniu.

Ganglion – do jakiego lekarza się zgłosić?

Ganglion ma charakter nierakowy, jest zmianą łagodną. Jednak nieleczony i zaniedbany problem może ulec zezłośliwieniu, dlatego nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty. Najlepiej wybrać się do chirurga ogólnego lub ortopedy, ponieważ ci specjaliści zajmą się nami kompleksowo i mają możliwość podjęcia każdego rodzaju leczenia torbieli od zachowawczego po inwazyjne.

Lekarz dokonuje rozpoznania na podstawie obrazu klinicznego i badania fizykalnego. Celem potwierdzenia diagnozy oraz wykluczenia innych chorób należy wykonać badanie RTG, USG lub nawet rezonans magnetyczny (MRI) – jeżeli diagnostyka jest nieoczywista i wymaga pogłębienia. Przy torbieli galaretowatej nadgarstka należy wykluczyć inną częstą przypadłość – zespół cieśni nadgarstka.

Po rozpoznaniu ganglionu lekarz może wstrzymać się z rozpoczęciem leczenia i zalecić obserwacje (czy zmiana się powiększa) oraz zmianę trybu życia – odciążenie i unieruchomienie stawu.

Ganglion – leczenie

Wielu pacjentów zastanawia się, jak wyleczyć ganglion? Istnieje szereg możliwości terapeutycznych leczenia ganglionu. Najskuteczniejszy jest zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu torbieli. Jednak wielu pacjentów woli odwlec taką procedurę i decyduje się na leczenie ganglionu zachowawcze. Podstawą takiego postępowania jest unieruchomienie i odciążenie stawu. Służy do tego szyna, temblak lub orteza.

Często pojawia się pytanie: czym smarować ganglion? W terapii zazwyczaj dołączane są maści i kremy o działaniu przeciwzapalnym lub preparaty doustne. Jeżeli takie postępowanie spowoduje zmniejszenie zmiany i ustąpienie dolegliwości bólowych, można rozważyć szereg zabiegów z zakresu fizjoterapii, które dodatkowo przyspieszą i uzupełnią proces leczenia:

• kinezyterapia -– zwiększa zakres ruchu stawu i poprawia jego stabilizację;
• magnetoterapia, laseroterapia, ultradźwięki, jonoforeza – zmniejszają ból;
• kinesiotaping – odciąża staw i przyspiesza jego regenerację.

Jeżeli takie postępowanie nie przynosi rezultatu, następnym krokiem jest aspiracja, czyli nakłucie ganglionu (punkcja) i odessanie jego zawartości, które lekarz wykonuje pod kontrolą USG. Dodatkowo do stawu podawany jest steryd, który ma wyhamować stan zapalny. Nakłucie ganglionu wykonywane jest w trybie ambulatoryjnym, w znieczuleniu miejscowym. Przynosi szybką ulgę, jednak wiąże się z ryzykiem nawrotu torbieli. Jeżeli mimo aspiracji treści problem pojawi się ponownie, należy rozważyć jego usunięcie.

W czasie leczenia można odpuścić domowe sposoby kuracji, ponieważ nie mają one przełożenia na skuteczność terapii. Najważniejszym czynnikiem pozostaje odciążenie stawu i ścięgna ręki.

Ganglion – usuwanie

Chirurgiczne usunięcie torbieli jest szczególnie zalecane sportowcom i osobom intensywnie trenującym, ponieważ ta grupa jest wyjątkowo narażona na nawrót dolegliwości.

Jak usunąć ganglion? Zabieg polega na wycięciu chorobowo zmienionego fragmentu torebki stawowej lub pochewki ścięgnistej. Procedura przeprowadzana jest w znieczuleniu miejscowym z niewielkim nacięciem skóry. Operacja odbywa się na bloku operacyjnym. Po usunięciu torbieli staw jest unieruchamiany na okres kilku dni. W większości przypadków leczenie chirurgiczne jest skuteczne, jednak nie gwarantuje w 100% braku nawrotu choroby. Dowiedz się, czy ortopeda zaleca dodatkowo wsparcie fizjoterapeuty po zabiegu – może on pomóc w uzyskaniu optymalnych rezultatów i jak najdłuższym cieszeniu się dobrą formą.

Źródła:

[1] – Książek-Czekaj A., Kucmin J., Mastalerz M., Wiecheć M., Torbiel galaretowata – postępowanie fizjoterapeutyczne, 2017 (59), www.praktycznafizjoterapia.pl

[2] – Tadeusz Szymon Gaździk, Tomasz Bielecki: Ortopedia i traumatologia. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008

[3] – https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=98424