Kinezyterapia – definicja, ćwiczenia i przeciwwskazania
Po przebytej chorobie bądź doznanym urazie zwykle pacjenci chcą wrócić do pełnej sprawności. Nie zawsze jest to możliwe od razu. W takich sytuacjach można zgłosić się do fizjoterapeuty, który zgodnie ze swoją wiedzą pomoże dobrać odpowiedniego rodzaju ćwiczenia. Jedną z dziedzin fizjoterapii jest kinezyterapia, która zaraz obok fizykoterapii i masażu, jest jedną z podstawowych części tej nauki. Pomaga ona przywrócić wcześniejsze działanie stawom i grupom mięśni po to, by pacjent mógł wrócić do wcześniejszych aktywności, lub zwiększyć zakres ruchu, jeśli pacjent nie doświadczył urazu.
Co to jest kinezyterapia?
Ćwiczenia fizyczne w szkole na lekcjach w-fu czy na zajęciach dodatkowych po zakończeniu edukacji to rzeczywistość, której doświadczył pewnie każdy. Kinezyterapia właśnie jest niczym innym, jak oddziaływaniem na organizm poprzez ruch. W tej grupie metod pacjent zwykle działa w większej lub mniejszej współpracy z fizjoterapeutą, pracując z nim indywidualnie. Nazwa pochodzi z połączenia dwóch greckich pojęć – kinezis (ruch) i terapeja – (leczenie). Kinezyterapia może być wykonywana pod nadzorem lub aktywnym udziałem fizjoterapeuty i w zależności od rodzajów ćwiczeń możemy oddziaływać na wiele schorzeń. Może to być oddziaływanie na poszczególne zespoły mięśni lub działanie całego organizmu zarówno w obszarze ruchomości mięśni i stawów, jak również oddziaływania nerwowego. Fizjoterapeuta może posłużyć się kinezyterapią w takich sytuacjach jak: ponowna nauka chodzenia po wypadku komunikacyjnym, ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne, ćwiczenia mające wzmocnić mięśnie lub zniwelować wady postawy (czyli tzw. ćwiczenia korekcyjne).
Kinezyterapia jest jedną z trzech części składających się na pracę fizjoterapeutyczną. Oprócz niej można spotkać się również z fizykoterapią, która skupia działania fizjoterapeutyczne z użyciem pola magnetycznego, jonoforezy czy wszelkich innych zabiegów mających za zadanie poprawić przewodnictwo w skurczach mięśni. Trzecią dziedziną jest masaż klasyczny, który również ma na celu oddziaływanie na organizm poprzez ucisk odpowiednich punktów na ciele, jednak odbywa się to bez zaangażowania pacjenta. W tym artykule skupimy się na kinezyterapii.
Kinezyterapia – ćwiczenia
Podczas kinezyterapii wykonywane są różnego rodzaju ćwiczenia pod okiem fizjoterapeuty. W zależności od tego, w jaki sposób są wykonywane i jak rozkłada się praca między pacjentem a fizjoterapeutą, można wyróżnić trzy grupy ćwiczeń.
- Ćwiczenia bierne – to czynności, w których dana część ciała jest stymulowana do ruchu głównie przez fizjoterapeutę, bez czynnego udziału pacjenta. Są to wszelkie ćwiczenia. w których pacjent leży na leżance, a fizjoterapeuta np. zmienia położenie nogi lub ręki.
- Ćwiczenia czynne – to czynności wykonywane głównie przez pacjenta. Mogą być wykonywane przy współudziale fizjoterapeuty lub pod jego nadzorem, jednak to pacjent porusza określonymi grupami mięśni w zalecony sposób.
- Ćwiczenia specjalne – to kombinacja ćwiczeń czynnych i biernych, które mają swoje konkretne zastosowanie. Są one koordynowane przez fizjoterapeutę. W tej grupie znajdują się wszelkie rodzaje ćwiczeń, które mają za zadanie usprawnić lub wzmocnić grupę mięśni. Będą to takie ćwiczenia jak ćwiczenia korekcyjne, rozluźniające, oddechowe, redresyjne (mające zwiększyć zakres ruchu) itp.
Kinezyterapia – przeciwskazania
Stare polskie powiedzenie mówi „sport to zdrowie”. Jednak wiadomo, że do uprawiania każdego sportu trzeba być dobrze przygotowanym fizycznie. Nie zawsze jest możliwe wykonywanie wszystkich ćwiczeń ze względu na możliwe pogorszenie się stanu zdrowia danej osoby. Zatem nasuwa się pytanie, czy istnieją przeciwwskazania do stosowania kinezyterapii, a jeśli tak, to jakie? Według specjalistów ten rodzaj terapii jest możliwy w prawie każdym przypadku. Jedynymi przeciwwskazaniami do kinezyterapii jest zagrożenie życia pacjenta, do którego zalicza się obecność stanu zapalnego w danym stawie bądź nasilającego się bólu podczas wykonywania ćwiczeń. Oprócz wyżej wymienionych do grona przeciwwskazań zalicza się:
- temperaturę powyżej 38°C,
- stan po operacji, gdy nie zostały jeszcze usunięte szwy,
- stan po tomografii z użyciem kontrastu.
Kinezyterapia – rodzaje i metody
Oprócz szerokiego wachlarzu ćwiczeń, które można stosować podczas pracy z pacjentem, warto również wspomnieć o szeregu metod diagnozowania stanu pacjenta i testów funkcjonalności. Składowe kinezyterapii można znaleźć w różnych metodach usprawniania ruchowego m.in. takich jak:
- Metoda Vojty – stosowana m.in. gdy niemowlęta mają problemy z rozwojem prawidłowych wzorów ruchowych, które mogą się przełożyć na problemy z raczkowaniem czy pełzaniem,
- Metoda Bobath – metoda usprawniania ruchowego niemowląt, dzieci i dorosłych, polegająca na ćwiczeniu całego ciała przy wzmożonym lub obniżonym napięciu mięśniowym,
- Metoda PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) – stosowana przy udarach mózgu, wprowadzaniu endoprotez, chorobie Parkinsona, zaburzenia oddychania, połykania.
Można też znaleźć elementy kinezyterapii w takich terapiach manualnych, jak:
- Kaltenborn-Evjen – trening zawierający ćwiczenia wzmacniające, stabilizujące staw oraz propriocepcję,
- Mulligan – stosowana przy dolegliwościach bólowych w obrębie kręgosłupa, krążków międzykręgowych i stawów, wykorzystująca techniki NAG, SNAG i odwrotne NAG,
- Cyriax – stosowana w terapii uszkodzeń tkanek miękkich.
Kinezyterapia kolana
Podczas usprawniania kolana metodami kinezyterapii można wykorzystywać zarówno metody mające na celu zwiększenie siły mięśniowej, jak również stabilizację ruchu i poprawę koordynacji. Wszystko zależy od tego, jak mocny jest uraz w obrębie stawu. Jeśli pacjent jest w młodszym wieku, a uraz nie jest zbyt poważny, można też z powodzeniem wykorzystywać ćwiczenia dotyczące integracji sensorycznej. W przypadku urazu stawu kolanowego oraz każdego innego stawu może z pomocą być stosowany kinesiotaping.
Kinezyterapia kręgosłupa
W zależności od tego, jak poważny jest uraz kręgosłupa, można stosować takie metody, jak metoda McKenziego, która jest manualną metodą leczenia zespołów bólowych kręgosłupa. Zadaniem tej metody jest również znalezienie źródła bólu i profilaktyka. W przypadku schorzeń kręgosłupa (np. skoliozy), można znaleźć takie metody leczenia, jak Dobo-Med, które skupiają się na leczeniu zachowawczym skolioz
Kinezyterapia barku
W przypadku urazu barku z powodzeniem można stosować wyżej wspomniany kinesiotaping, znany również pod nazwą „tejpowanie”. Metoda polega na aplikacji specjalnego rodzaju taśmy, która wspomaga regulację napięcia mięśniowego w obrębie urazu. Naklejanie taśmy wpływa na zwiększenie zakresu ruchu, natomiast zwiększenie powierzchni między powięziami a skórą właściwą powoduje większy przepływ limfy i szybszą regenerację uszkodzonej struktury. Kinesiotaping może być stosowany także w urazach innych kończyn.
Kinezyterapia nadgarstka
Tutaj również dobrze sprawdzi się kinesiotaping oraz wszelkie ćwiczenia mające za zadanie zwiększenie elastyczności mięśni i stabilności w obrębie stawu. Dobrze sprawdzą się tutaj ćwiczenia mające za zadanie zmniejszyć obrzęk w obrębie nadgarstka, polegające na podnoszeniu ręki do góry, lub ćwiczenia odwodzące – bierne i czynne.
Kinezyterapia neurologiczna
Ten rodzaj kinezyterapii używany jest podczas rehabilitacji osób po urazach głowy czy rdzenia kręgowego, u osób cierpiących na schorzenie układu nerwowego (stwardnienie rozsiane, porażenie mózgowe) czy dyskopatie. Ma ona za zadanie poprawić przewodnictwo między nerwami i przywrócić pacjenta do dawnej sprawności.