Morfologia krwi – co to za badanie, co wykazuje i jak się do niego przygotować?
Morfologia to podstawowe badanie zarówno w profilaktyce, jak i w diagnostyce oraz kontroli wielu chorób. Wśród zdrowej populacji warto wykonywać je raz do roku. Badanie polega na oznaczeniu ilościowo oraz jakościowo elementów morfotycznych krwi, m.in.: białych i czerwonych krwinek oraz płytek krwi. Ilość wskazuje na liczbę danego elementu morfotycznego na daną jednostkę objętości, np. mikrolitr. Natomiast wskaźniki jakościowe opisują wielkość, średnicę i objętość krwinki.
Morfologia krwi – co to za badanie?
Pobieranie krwi na morfologię jest badaniem o niewielkim stopniu inwazyjności. Polega na pobraniu 5 ml krwi z żyły (najczęściej w dole łokciowym) do probówki ze specjalnym dodatkiem EDTA – substancji chroniącej przed hemolizą (czyli rozpadem krwinek). U noworodków pobiera się ją z główki, gdzie są dobrze widoczne naczynia. U młodszych dzieci morfologię często pobiera się z opuszki palca lub pięty. Wynik badania możemy poznać już po kilkudziesięciu minutach.
Morfologia krwi – co wykazuje to badanie?
Najczęściej morfologię wykonujemy w celu diagnostyki niedokrwistości (anemii), zaburzeń krzepnięcia krwi, stanu zapalnego, infekcji wirusowych i bakteryjnych, przy podejrzeniach krwotoku, weryfikacji funkcji szpiku czy diagnostyki chorób onkologicznych oraz hematologicznych.
Morfologia krwi – ile kosztuje?
Zwykłe oznaczenie morfologii kosztuje średnio 12 zł. Jeżeli chcielibyśmy dodatkowo ocenić retikulocyty, czyli młode formy czerwonych krwinek, wtedy koszt wzrasta do około 25 zł. Jeżeli zależy nam na manualnym rozmazie pobranej próbki (analityk medyczny ogląda wtedy nasze krwinki pod mikroskopem), to musimy liczyć się z ceną rzędu 23 zł. „Najwyższy” standard oceny z rozmazem i odsetkiem retikulocytów to mniej więcej 37 zł. Pamiętajmy, że ceny różnią się od regionu Polski oraz ośrodka, w którym wykonujemy badanie.
Raz do roku możemy poprosić naszego lekarza rodzinnego o wystawienie skierowania na morfologię krwi w ramach profilaktycznego „przeglądu” naszego stanu zdrowia.
Morfologia krwi – oznaczenia
Wynik badania najczęściej zawiera symbole pochodzące z anglojęzycznych skrótów: RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC, WBC i PLT.
Wśród parametrów czerwonokrwinkowych wyróżniamy: RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC, RDW oraz RET.
Skróty dedykowane układowi białokrwinkowemu to: WBC, NEU, BASO, EOS, MONO.
Do parametrów opisujących płytki krwi należą: PLT, MPV, P-LCR i PDV.
Morfologia krwi MPV
MPV (z ang. mean platelets volume), czyli średnia objętość krwinki płytkowej z normą w graniach 7,5-10,5 fl (fetolitrów). Wartości poniżej normy mogą świadczyć o upośledzonym procesie produkcji płytek krwi, natomiast powyżej – wskazują na niszczenie płytek.
Morfologia krwi PCT
PCT to płytkokryt, który określa, jaki odsetek całkowitej objętości próbki krwi stanowią płytki krwi.
Morfologia krwi MCV
MCV (z ang. mean corpuscular volume) – średnia objętość krwinki czerwonej. Norma to 80-95 fl u obu płci.
Wynik poniżej normy świadczy o krwince mikrocytarnej, typowej dla niedoboru żelaza.
Wynik powyżej normy jest typowy dla krwinki makrocytarnej, charakterystycznej dla niedoboru witaminy B12, kwasu foliowego czy nadużywania alkoholu.
Morfologia krwi – jak się przygotować do badania?
Ocena morfologii krwi nie wiąże się ze specjalnymi wymogami i przygotowaniem. Na badanie nie trzeba przychodzić ani na czczo, ani rano. Sytuacja zmienia się jednak, gdy razem z oceną morfologii planujemy oznaczenie innych parametrów, np. biochemicznych (cholesterol, kreatynina, wskaźniki wątrobowe) lub immunohistochemicznych (np. hormony tarczycy). W takim przypadku na badanie należy przyjść rano i na czczo.
Oznaczając morfologię w godzinach popołudniowych, musimy pamiętać, jak poszczególne czynniki mogą wpłynąć na wynik:
- spożycie posiłku może zawyżyć poziom białych krwinek nawet o 5%;
- poziom hemoglobiny jest najwyższy między 6 a 8 rano, natomiast najniższy w nocy;
- wzrost poziomu tłuszczu we krwi po posiłku może spowodować nasiloną hemolizę (rozpad czerwonych krwinek w probówce) oraz zaniżyć odczyt poziomu hemoglobiny i białych krwinek;
- wysiłek fizyczny przed badaniem czasem wpływa na wzrost poziomu leukocytów.
Podsumowując, mimo że nie ma formalnych wymogów związanych z przygotowaniem się do badania, należy wyeliminować jak najwięcej czynników, które spowodują zaburzony odczyt. Dlatego dzień przed zjedzmy wczesną kolację, połóżmy się do łóżka przed godziną 23, nawodnijmy organizm i zrezygnujmy z alkoholu. Wtedy będziemy mieć pewność, że ewentualne rozbieżności nie są wywołane zbędnymi artefaktami.
Morfologia krwi – jak czytać wyniki?
Normy w większości laboratoriów wykazują nieznaczne różnice. Dlaczego? Tabele norm powstają w oparciu o średnią wyników analiz u 95% zdrowych ludzi. Oznacza to, że 5% osób zdrowych będzie miało część wyników odbiegających od wartości powszechnie uznanych za prawidłowe. Dlatego nie martwmy się niewielkimi odchyleniami od normy wskazanej na wyniku badania. Parametry szczególnie podatne na zmiany to: krwinki białe, czerwone i poziom hemoglobiny.
Sytuacja może być też odwrotna – prawidłowy wynik morfologii nie świadczy w 100% o braku choroby w organizmie, dlatego na każdego człowieka należy patrzeć indywidualnie, uwzględniając badanie fizykalne i zebrany wywiad.
Często w wyniku przy parametrach, które są poza normą, możemy zauważyć strzałki – strzałka w dół wskazuje na wynik poniżej normy, strzałka w górę powyżej. Czasem widuje się oznaczenia „H” i „L” – odpowiednio od high (z ang. wysoki) i low (z ang. niski).
Źródła:
[1] – Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2019
[2] – https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/99884,morfologia-krwi
[3] – https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.11.3.27.