Co to jest i jakie powinno być OB krwi?
OB, czyli inaczej Odczyn Biernackiego. Jest to parametr oceniany w próbce krwi, wykonywany najczęściej jako wskaźnik do monitorowania stanu zapalnego lub przy podejrzeniach zakażeń i chorób tkanki łącznej. Plusami tego pomiaru są: szybkość, łatwość, dostępność i niska cena badania. Natomiast głównym minusem – jego mała specyficzność. Nieprawidłowe OB towarzyszy wielu chorobom i przez to jest badaniem niecharakterystycznym dla jakiejkolwiek patologii.
Co to jest OB?
OB to badanie laboratoryjne, często wykorzystywane w praktyce lekarskiej. Przez godzinę ocenia się opad krwinek czerwonych na dno probówki. Parametr po raz pierwszy został opisany w XIX wieku przez polskiego patologa – Edmunda Biernackiego (stąd nazwa).
Zwiększenie wartości odczynu najczęściej sugeruje konieczność pogłębienia diagnostyki i poszukiwania choroby. Szczególnie naszą czujność powinna pobudzić sytuacja, w której będziemy mieć do czynienia z OB 3-cyfrowym. Należy pamiętać, że prawidłowa wartość OB nie wyklucza występowania choroby. Jest to parametr dodatkowy, samodzielnie nigdy o niczym nie świadczy.
Wykonując to badanie warto pamiętać, że jego wartości fizjologicznie są zawyżone w okresie ciąży, połogu, miesiączki oraz u dzieci do 6. miesiąca życia.
Co oznacza wysokie OB?
Wysokie OB może wskazywać na różne stany, dlatego opierając się na indywidualnym wyniku, nie można ocenić prawdziwej przyczyny takiej zmienności. Wzrost tego parametru występuje w przypadkach takich jak:
- zakażenie bakteryjne, wirusowe czy grzybicze: m.in. gruźlica, zapalenie płuc i sepsa,
- układowe choroby tkanki łącznej (RZS, toczeń układowy, dna moczanowa),
- nowotwory złośliwe (zazwyczaj wtedy OB ma wysokie, 3-cyfrowe wartości),
- niedokrwistość,
- niedoczynność lub nadczynność tarczycy,
- stan po zabiegach operacyjnych i urazach,
- zaburzenia czynności mięśnia sercowego (np. zawał),
- zatrucia metalami ciężkimi – np. ołowiem.
Innymi powodami zwiększonego odczynu Biernackiego może być: palenie papierosów, hiperlipidemia, przyrost masy ciała czy nadciśnienie tętnicze.
Co oznacza niskie OB?
Niskie wartości OB możemy obserwować w przypadku:
- czerwienicy prawdziwej (choroba rozrostowa),
- niedokrwistości sierpowatokrwinkowej (krwinki czerwone mają genetycznie uwarunkowany nieprawidłowy kształt),
- zmniejszonego stężenia fibrynogenu (białka odpowiedzialnego za krzepnięcie krwi).
Jakie powinno być OB?
U osób zdrowych wartość OB powinna mieścić się w granicach normy, które zostały przedstawione w akapicie poniżej. Należy pamiętać, aby nigdy nie poddawać interpretacji wyłącznie tego jednego parametru, gdyż jest on wysoce niespecyficzny. Dodatkowo warto mieć na uwadze sytuacje, gdy OB jest zwiększone: ciąża, połóg, nikotynizm, podwyższony poziom lipidów lub miesiączka.
Jeżeli wartość OB jest dla nas niepokojąca, to w zależności od objawów dodatkowych należy wybrać się do wybranego lekarza specjalisty – możemy zacząć od wizyty u lekarza rodzinnego, który pomoże nam ukierunkować dalszą diagnostykę lub docelowo udać się np. do reumatologa.
Co to jest badanie OB krwi?
Odczyn Biernackiego oceniany jest na podstawie niewielkiej próbki krwi. Jednostka, w jakiej wyrażamy OB, to milimetry/godzinę [mm/h]. Jak to robimy? W probówce z krwią krwinki zachowują się inaczej niż w naczyniu żylnym czy tętniczym. W związku z czym możemy obserwować opadanie krwinek ku dołowi. Trasę tę oceniamy w milimetrach, jakie krwinka przebyłaby w godzinę (stąd jednostka mm/h). Jeżeli istnieją czynniki, które spowalniają drogę krwinki (np. duża gęstość krwi z powodu odwodnienia, czerwienicy prawdziwej), to wartość OB będzie mniejsza, bo krwinka opada wolniej.
W przypadku gdy droga na dno probówki zostanie przebyta szybciej przez czerwoną krwinkę, wynik OB będzie wyższy. To, co może przyspieszać przebycie trasy przez krwinkę, to np.: duże rozwodnienie krwi z powodu anemii, białka powodujące zlepianie się krwinek (cięższe obiekty spadają szybciej) tak jak w chorobie nowotworowej lub chorobach autoimmunologicznych czy podczas stanu zapalnego.
Do diagnostyki i monitorowania stanu zapalnego, obok OB, często oznacza się także poziom białka C-reaktywnego (CRP), które szybciej narasta w przypadku procesu zapalnego.
Jaki jest prawidłowy wynik OB krwi?
Wartości referencyjne różnią się względem płci i mieszczą się w granicach:
- Dla kobiet: 3-15 mm/h (po 65. roku życia do 20 mm)
- Dla mężczyzn: 1-10 mm/h (po 65. roku życia do 20 mm)
Jeżeli wybieramy się na pomiar wartości OB, warto wiedzieć, jak się przygotować, aby wykluczyć czynniki, które mogłyby wpłynąć na wynik. Przede wszystkim należy odstawić alkohol na 2-3 dni przed badaniem, na 12 godzin powinniśmy wstrzymać się z piciem kawy i herbaty. Warto odczekać 8 godzin od ostatniego posiłku (dopuszczalna jest niewielka ilość wody niegazowanej). Wskazane jest także unikanie intensywnego wysiłku fizycznego na dzień przed badaniem.
Bibliografia:
[1] – Interna Szczeklika 2020/21, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2020
[3] – Bomski H., Podstawowe laboratoryjne badania hematologiczne, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1995