Odra – powracająca choroba zakaźna
Odra jest silnie zakaźną chorobą wywoływaną przez wirus odry należący do rodziny paramyksowirusów. Atakuje on drogi oddechowe powodując nieżyt nosa, ból gardła i suchy kaszel. W przebiegu choroby wyróżnia się także okres wysypkowy, który charakteryzuje się wysoką gorączką, a także wysypką, pojawiającą się początkowo na twarzy, a następnie na całym ciele. Choroba ta groźna jest szczególnie dla nieszczepionych dzieci do 5 roku życia oraz osób starszych, będąc u nich przyczyną groźnych powikłań (1).
Czy w XXI wieku odra wciąż stanowi zagrożenie?
Przed powszechnym wprowadzeniem szczepień ochronnych odra była powszechną i siejącą spustoszenie chorobą. Na świecie chorowało na nią około 130 milionów osób rocznie, a w naszym kraju liczba ta sięgała ponad 200 tysięcy przypadków w okresach epidemicznych. W Polsce na odrę umierało każdego roku kilkaset chorych, w większości dzieci, a u tysięcy była ona przyczyną poważnych zdrowotnych powikłań jak głuchota, zapalenie mózgu czy pojawiające się po latach podostre stwardniające zapalenie mózgu (2,3). Na szczęście wprowadzenie skutecznej szczepionki przeciwko odrze spowodowało znaczny spadek zachorowań. W Polsce w ostatnich latach rejestruje się około 100 przypadków rocznie (2).
Obecnie wraca zagrożenie tą chorobą zakaźną, co spowodowane jest modą na unikanie szczepień. Coraz mniejszy odsetek osób zaszczepionych jest przyczyną notowania coraz to nowych ognisk choroby na terenie całej Europy. Według danych ECDC (Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób) w roku 2017 zgłoszono 3-krotnie więcej przypadków odry niż w roku 2016 (interaktywna mapa chorób zakaźnych).
Odra wiąże się z poważnymi powikłaniami
Szacunki wskazują, że powikłania po odrze dotyczą aż 30% chorych, w szczególności dzieci poniżej 5 roku życia i dorosłych powyżej 20 roku życia. Do częstych powikłań należą zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc czy mózgu. Wśród powikłań można wyróżnić również zapalenie krtani, tchawicy, wątroby, jelita grubego, kłębuszków nerkowych, a także groźne szczególnie dla osób starszych zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego. Najgroźniejszym powikłaniem związanym z tą chorobą zakaźną jest podostre stwardniające zapalenie mózgu, z którym mamy do czynienia w przypadku wystąpienia choroby poniżej 2 roku życia. Objawy mu towarzyszące pojawiają się dopiero po 4-15 lat od przebytej choroby i polegają na otępieniu, postępującym napięciu i sztywności mięśni, a także drgawkach. Po ujawnieniu się choroby zazwyczaj w przeciągu 2 lat dochodzi do zgonu (4,5).
Uwaga – Nie każdy z nas był szczepiony przeciwko odrze
W Polsce obowiązek szczepień przeciwko wirusowi odry został wprowadzony w roku 1975. Zatem osoby, które obecnie mają ponad 50 lat mogą nie być zaszczepione przeciwko tej silnie zakaźnej chorobie. Ze względu na cięższy przebieg choroby u osób dorosłych, większe ryzyko poważnych powikłań, a także wzrost zachorowalności na odrę w ostatnich latach warto sprawdzić czy w dzieciństwie przyjęliśmy 2 dawki szczepionki. Szczepionka ta podawana jest w postaci osłabionych wirusów, bez dodatku adiuwantów i zapewnia nam odporność na ataki wirusa przez okres całego życia. Gdy podejrzewamy, że w dzieciństwie nie zostaliśmy zaszczepieni lub pominięto jedną dawkę szczepionki warto zdecydować się na oznaczenie przeciwciał przeciwko wirusowi odry lub zdecydować się na szczepienie. W przypadku ich braku lub zbyt niskiego miana dla własnego bezpieczeństwa należy jak najszybciej zaszczepić się przeciwko odrze. Tutaj mamy dostępne szczepionki p/odrze Priorix, którymi można szczepić dzieci oraz osoby dorosłe.
Moss WJ. Measles. The Lancet. 2017.
Odra – Szczepienia.Info [Internet]. [cytowane 14 listopad 2018]. Pobrano z: http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/odra/3/
Kondamudi NP, Waymack JR. Measles [Internet]. StatPearls. StatPearls Publishing; 2018 [cytowane 14 listopad 2018]. Pobrano z: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28846330
Bonthius D. Subacute Sclerosing Panencephalitis, a Measles Complication, in an Internationally Adopted Child. Emerg Infect Dis;6(4):377–81.
Garg RK. Subacute sclerosing panencephalitis. Postgrad Med J;78(916):63–70.