Wrzody żołądka – objawy, dieta i leczenie – poradnik

Czy wiesz, że wrzody żołądka to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób układu pokarmowego? Według statystyk rozpoznawana jest u nawet 10% populacji osób dorosłych. Na wrzody żołądka najczęściej zapadają mężczyźni (nawet trzy razy częściej, niż kobiety) i chociaż jest to przypadłość typowa dla osób dorosłych (młodych), to może występować również u dzieci. Nieleczone mogą być przyczyną nowotworów, a bagatelizowanie wrzodów żołądka może doprowadzić do ich perforacji, co jest bezpośrednim zagrożeniem życia. Dowiedz się więcej, co to są wrzody żołądka, jaka jest przyczyna ich występowania, jakie badanie wykonać w celu rozpoznania choroby wrzodowej i jak ją skutecznie leczyć.

Wrzody żołądka – definicja ogólna

Choroba wrzodowa to ubytki w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy, których bezpośrednią przyczyną powstawania jest najczęściej zakażenie bakterią helicobacter pylori. Drugą, najczęściej podawaną przyczyną wrzodów żołądka jest przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Wrzody żołądka – jak powstają?

Wrzody żołądka rozwijają się nawet trzy razy częściej w dwunastnicy niż w samym żołądku. Powstają w wyniku rozwijającego się stanu zapalnego na błonie śluzowej żołądka. Mają postać krateru, ubytku, występują samodzielnie albo w skupiskach i mają od kilku milimetrów do nawet kilkunastu centymetrów. Różnorodna może być również ich głębokość i obszar występowania. Wrzody mogą być umiejscowione w żołądku albo nieco niżej, czyli w dwunastnicy. Rzadziej pojawiają się w przełyku.

Wrzody żołądka – przyczyny

Wrzody żołądka nazywane są również tzw. chorobą dyrektorską. Wszystko dlatego, że jeszcze do niedawna za główne przyczyny ich występowania uznawano stres i nieodpowiedni sposób odżywiania się. Za główną przyczynę wrzodów żołądka podawano nadkwasotę, czyli nadmierną ilość kwasów żołądkowych, przede wszystkim kwasu solnego o właściwościach silnie żrących. Dzisiaj wiadomo, że choroba wrzodowa ma znacznie więcej przyczyn, borykają się z nią również pacjenci, którzy prowadzą iście spokojny tryb życia i stosują zdrową dietę. Badania dowiodły, że najważniejszą przyczyną występowania wrzodów żołądka jest bakteria helicobacter pylori, która przykleja się do błony śluzowej żołądka, uszkadza jej komórki i wywołuje stan zapalny. Co ciekawe, nie rozwija się ona jedynie w jelitach i w żołądku, ale również na zębach. Występuje u blisko 90% młodych osób dorosłych, ale tylko u niektórych wykazuje postać agresywną. Nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje.

Warto podkreślić, że lekarze coraz częściej wymieniają również inne przyczyny powstawania choroby wrzodowej. Wśród nich wyróżnia się genetyczne pochodzenie choroby. Okazuje się, że nawet u 50% pacjentów z wrzodami żołądka, choroba ta występuje rodzinnie. Udowodniono także, że chorobę wrzodową częściej diagnozuje się u osób, których grupa krwi to 0.

Inne przyczyny występowania choroby wrzodowej, to:

• stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
• przyjmowanie leków przeciwreumatycznych,
• przewlekły stres,
• zarzucanie żółci do żołądka,
• niewłaściwa dieta, w tym dania na tłustych wywarach, potrawy smażone, ostre przyprawy,
• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów.

Przyczyny występowania wrzodów żołądka i dwunastnicy mogą być różne, mogą występować samodzielnie albo wpływać na chorobę wrzodową w połączonej sile. Należy również podkreślić, że wrzody zawsze zaburzają pracę żołądka, a pacjent zaczyna odczuwać ich objawy stopniowo. W fazie początkowej mogą być mylone z niestrawnością, natomiast już w tej zaawansowanej są charakterystyczne.

Wrzody żołądka – objawy

Intensywność i rodzaj objawów wrzodów żołądka jest kwestią indywidualną. Specjaliści podkreślają, że znaczenie ma również wiek pacjenta, im chorujący na wrzody jest starszy, tym mniej odczuwa dolegliwości związane z chorobą wrzodową. Nie ma jednak wątpliwości, że wrzody zawsze wymagają leczenia.

Do najczęściej występujących objawów choroby wrzodowej zalicza się:

• silny ból brzucha, a nasilenie bólu występuje na środku brzucha, poniżej mostka albo nad pępkiem. Sami pacjenci opisują ból jako mocne pieczenie,
• mdłości,
• wymioty,
• odbijanie,
• uczucie pełności,
• gazy,
• wzdęcia.

Co istotne, objawy występowania wrzodów żołądka pojawiają się najczęściej po 30-60 minutach po spożyciu pokarmu, szczególnie po jedzeniu kwaśnym, ostrym lub tłustym.

W przypadku wystąpienia alarmujących objawów pacjent powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub na SOR. Do takich zaliczają się:

• smoliste stolce,
• wymioty krwią lub „fusami”,
• wstrząs (osłabienie organizmu, spadek ciśnienia tętniczego, uczucie zimna, nadpotliwość, dreszcze),
• silny ból brzucha z niekontrolowanym napięciem mięśni brzucha.

Jak wykryć wrzody żołądka?

Ciekawostką jest to, że diagnostyka choroby wrzodowej jest wzmożona najczęściej wiosną oraz latem, czyli podczas przejściowych pór roku. Właśnie wtedy chorzy odczuwają najsilniejsze dolegliwości albo w ogóle zauważają pierwsze, niepokojące sygnały, jakie daje im układ pokarmowy. Wszystko dlatego, że wiosną oraz latem bakteria helicobacter pylori jest najbardziej aktywna i łatwo się rozmnaża.

Diagnostyka wrzodów żołądka i dwunastnicy wymaga przeprowadzenia profesjonalnych badań. Na podstawie szczegółowego wywiadu z pacjentem, lekarz rodzinny kieruje go do gastrologa. Właśnie ten specjalista zaleca wykonanie badania, jakim jest gastroskopia. To badanie endoskopowe polega na włożeniu przez przełyk przewodu z kamerą, dzięki któremu udaje się ocenić i dokonać analizy śluzówki żołądka i dwunastnicy. Tego rodzaju badanie pozwala jednocześnie na pobranie wycinka do dokładnej weryfikacji laboratoryjnej. Co istotne, przy chorobie wrzodowej jest to wręcz niezbędne, nie tylko w celu zdiagnozowania obecności bakterii helicobacter pylori, ale również dlatego, że powikłania wrzodów żołądka mogą być naprawdę poważne. Badanie odcinka pozwala wykryć lub wykluczyć zmiany nowotworowe.

Szybka diagnostyka wrzodów żołądka może nastąpić również poprzez:

• test ureazowy, który pozwala wykryć obecność bakterii helicobacter pylori,
• test oddechowy na obecność bakterii helicobacter pylori,
• badanie histopatologiczne,
• hodowlę bakteryjną.

Wrzody żołądka – leczenie

W leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy niezbędne jest wyeliminowanie czynników destrukcyjnych, które mogą być przyczyną choroby wrzodowej. Należy ograniczać przewlekły stres, zwalczyć nałóg tytoniowy i alkoholowy, konieczna jest również zmiana codziennej diety. Pomocne w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy jest zaprzestanie przyjmowania niektórych rodzajów leków.

W ramach leczenia wrzodów żołądka i dwunastnicy stosuje się najczęściej środki farmakologiczne wraz z odpowiednią profilaktyką. W przypadku rozpoznania choroby wrzodowe wskutek zakażenia bakterią helicobacter pylori konieczna jest stosowna antybiotykoterapia, lekarz zaleci również leki osłaniające śluzówkę żołądka oraz leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego. Terapia, której celem jest skuteczne leczenie wrzodów żołądka i dwunastnicy zawsze dobierana jest indywidualnie, a jej efekty nierzadko zależą od dyscypliny samego pacjenta.

Skuteczny lek na wrzody żołądka to najczęściej ten, który łączy farmakoterapię ze zmianą nawyków żywieniowych. Właściwa dieta dla pacjentów z chorobą wrzodową jest obowiązkowym elementem leczenia.

Należy wskazać, że bagatelizowanie objawów wrzodów żołądka albo wdrożenie nieskutecznego leczenia, może wiązać się z wystąpieniem przykrych powikłań zdrowotnych, a w skrajnych przypadkach wrzody mogą być zagrożeniem dla życia pacjenta. Okazuje się, że bakteria helicobacter pylori jest czynnikiem rakotwórczym grupy I i może odpowiadać za rozwój raka żołądka i chłoniaka żołądka.

Nieleczone wrzody żołądka mogą pęknąć, doprowadzając do krwotoku albo perforacji żołądka, czyli przedziurawienia ściany żołądka. W takiej sytuacji niezbędna jest natychmiastowa interwencja chirurgiczna. Powikłaniem pęknięcia wrzodów żołądka i dwunastnicy mogą być również bliznowacenia, które tworzą niedrożność mechaniczną. W jej wyniku dochodzi do niemożności przesuwania się treści pokarmowej do dalszych odcinków przewodu pokarmowego.

Dieta na wrzody żołądka

Podstawą leczenie wrzodów żołądka, a przede wszystkim łagodzenia ich silnych objawów jest odpowiednia dieta. Oprócz spożywania konkretnych produktów spożywczych zaleca się również zmianę nawyków żywieniowych. Pacjent powinien spożywać małe porcje, ale często, mniej więcej co 2-3 godziny. Konieczna jest całkowita eliminacja albo mocne ograniczenie spożywania surowych warzyw i owoców, produktów przetworzonych, w których składzie znajdują się konserwanty, ostrych przypraw czy dań tłustych i smażonych. Niewskazane są:

• warzywa kapustne,
• rośliny strączkowe,
• ocet,
• zupy na tłustych wywarach,
• słonina,
• mięsa i ryby smażone,
• wędliny,
• marynaty,
• ciasta na bazie śmietany i margaryny,
• słodycze,
• kawa,
• napoje gazowane,
• alkohol.

Dobrymi składnikami żywieniowymi w ramach leczenia wrzodów oraz minimalizowania objawów choroby wrzodowej są:

• zioła, przede wszystkim rumianek,
• siemię lniane,
• gotowane ziemniaki,
• lukrecja,
• sok ze świeżej, białej kapusty.

Co ważne, dieta w ramach leczenia choroby wrzodowej zawsze powinna być konsultowana i kontrolowana przez dietetyka. Odpowiednie żywienie sprawdza się w ramach profilaktyki (szczególnie wśród pacjentów z nawracającymi wrzodami) oraz jako terapia uzupełniająca, natomiast w stadiach zaawansowanych choroby nie powinna być jedynym lekiem na wrzody żołądka. Pacjent nigdy nie powinien działać samodzielnie, bez realizacji specjalistycznych badań oraz bez wizyty u gastrologa.