Próby wątrobowe – badanie diagnostyczne

Seria specjalnych badań z krwi pozwala określić, czy wątroba jest uszkodzona, toczy się w niej stan zapalny lub działa prawidłowo. Analizując wyniki prób wątrobowych, można określić, czy mamy do czynienia z ostrym, czy przewlekłym zaburzeniem czynności wątroby, stanem zapalnym lub cholestazą. Sprawdź, jakie badania warto wykonać i jak interpretować ich wyniki!

Próby wątrobowe – diagnostyka

Podwyższone próby wątrobowe są charakterystyczne dla ostrego lub przewlekłego zapalenia wątroby. Mogą również świadczyć o stłuszczeniu wątroby. Wspomniane zaburzenie polega na kumulacji tłuszczu w komórkach wątrobowych.

Wątroba pełni wiele istotnych funkcji:

• produkuje żółć, która wspiera trawienie pokarmu,
• usuwa produkty przemiany materii i inne toksyny z organizmu,
• wytwarza cholesterol i białka.

Próby wątrobowe – podstawowe badania

Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT, AST) to enzym występujący w kilku tkankach, szczególnie w mięśniach i wątrobie. Wspomniane badanie służy przede wszystkim do diagnozowania i monitorowania chorób wątroby. Podwyższony poziom AST świadczy o uszkodzeniu mięśni lub komórek wątroby. Wysoki poziom (350 U/L) najprawdopodobniej  wywołany jest ostrym wirusowym zapaleniem wątroby. Zazwyczaj wraca do normy w ciągu 1-2 miesięcy lub w wyjątkowych przypadkach po 3-6 miesiącach. Jeśli wynik badania przekracza 3000 U/L, wskazuje to na toksyczne uszkodzenie wątroby. Wspomniane zaburzenie zwykle wywołane jest przez toksynę lub lek. Niekiedy przyczynia się do tego stan, który blokuje przepływ krwi przez wątrobę. W konsekwencji dochodzi do nagłego niedokrwienia komórek wątroby.

Umiarkowanie wysoki poziom AST (maksymalnie 4 razy wyższy niż prawidłowy) występuje w przewlekłym zapaleniu wątroby, niedrożności dróg żółciowych, nowotworze złośliwym wątroby i marskości wątroby. Warto przypomnieć, że przez kilka dni po zawale serca poziom AspAT może być podwyższony.

ALT (ALAT, test aminotransferazy alaninowej) pozwala sprawdzić, czy lek, choroba lub uraz nie uszkodziły wątroby.

ALT znajduje się przede wszystkim w wątrobie. W mniejszych ilościach zgromadzony jest też w nerkach i innych narządach. Pomaga w rozkładzie pokarmu na energię. Uszkodzona wątroba uwalnia więcej aminotransferazy alaninowej do krwi, a tym samym jej poziom wzrośnie. Lekarz może zalecić to badanie, gdy pacjent skarży się na takie objawy jak:

• zmęczenie,
• ból lub obrzęk żołądka,
• jasny stolec,
• ciemny mocz,
• nudności,
• wymioty,
• żółtaczka (zażółcenie oczu lub skóry),
• osłabienie,
• świąd.

Istnieje jeszcze kilka innych powodów, dla których należy wykonać wspomniane badanie:

• pijesz dużo alkoholu,
• zażywasz leki, które mogą uszkodzić wątrobę,
• byłeś narażony na wirus zapalenia wątroby,
• krewny pierwszego stopnia ma problem z wątrobą.

Wyniki prób wątrobowych najprawdopodobniej otrzymasz tego samego dnia. Prawidłowy wynik mieści się w przedziale 7-55 UI/L. Nieco podwyższony ALAT wskazuje na:

• nadużywanie alkoholu,
• marskość wątroby,
• mononukleozę,
• przyjmowanie leków, takich jak aspiryna, statyny i niektóre środki nasenne.

Umiarkowanie wysoki wynik ALAT może świadczyć o:

• uszkodzeniu erytrocytów (czerwonych krwinek),
• udarze cieplnym,
• nadmiarze witaminy A,
• uszkodzeniu nerek,
• zawale serca,
• przewlekłym zapaleniu wątroby,
• marskości wątroby,
• nadużywaniu alkoholu,
• urazie mięśni,
• zablokowaniu dróg żółciowych.

Bilirubina jest produkowana przez wątrobę, a usuwana z organizmu razem z żółcią Podwyższony wynik sugeruje blokadę przepływu żółci lub problem z jej przetwarzaniem. Lekarz może zlecić badanie, gdy podejrzewa zaburzenia wątroby lub niedokrwistość hemolityczną. Bilurubina to pomarańczowo-żółty pigment, który powstaje przede wszystkim w wyniku prawidłowego rozkładu hemu. To jedno z podstawowych badań, wchodzących w skład prób wątrobowych. Na wysoki poziom bilirubiny mogą wskazywać następujące objawy: ciemny, bursztynowy mocz, świąd, jasny stolec, zmęczenie, złe samopoczucie, nudności, wymioty, obrzęk i ból brzucha.

Panel wątrobowy: dodatkowe badania

Badanie stężenia białka całkowitego pozwala określić ilość różnych białek we krwi. Może pomóc w diagnozie choroby nerek i wątroby, a także niedożywienia. Niski wynik niejednokrotnie oznacza, że białko nie jest prawidłowo wchłaniane. Z kolei podwyższony poziom białka całkowitego sugeruje odwodnienie lub szpiczaka mnogiego. Należy jednak wykonać dodatkowe badania, by potwierdzić diagnozę.

Z kolei badanie albuminy odgrywa ważną rolę w diagnostyce nerek, jelit, chorób wątroby i skóry. Albumina pomaga utrzymać prawidłowe ciśnienie onkotyczne. Dodatkowo pozwala utrzymać płyn w krwiobiegu, dzięki czemu nie trafia do innych tkanek. Przenosi także rozmaite substancje, takie jak hormony, enzymy i witaminy. Organizm potrzebuje albuminy do zwalczania infekcji. Niski poziom może wskazywać, że wątroba nie funkcjonuje prawidłowo. Niekiedy sugeruje chorobę nerek, niedożywienie, chorobę tarczycy, zakażenie lub stan zapalny jelit. Z kolei podwyższony wynik może świadczyć o ciężkiej biegunce lub odwodnieniu.

Warto również wykonać test czasu protrombinowego (PT), zwany również INR. Wspomniane badanie określa czas krzepnięcia krwi, które wymaga witaminy K i białka produkowanego przez wątrobę. Przedłużone PT sugeruje problem z wątrobą lub inny niedobór określonych czynników krzepnięcia.

ALP (fosfotaza alkaliczna) znajduje się w wielu tkankach, przy czym największe stężenie można odnotować w drogach żółciowych, wątrobie i kościach. Proponowane badanie pozwala określić, czy wątroba pracuje prawidłowo.

LDH (dehydrogenaza mleczanowa) może być podwyższony w różnych schorzeniach, w tym przy problemach z wątrobą.  To enzym, który bierze udział w przekształcaniu cukru w energię. LDH znajduje się w sercu, wątrobie, trzustce, mięśniach, nerkach, komórkach krwi i mózgu. Wspomniane badania pozwala wykryć źródło i nasilenie uszkodzenia tkanek. Czasami wykorzystuje się go do monitorowania przebiegu choroby nerek, wątroby i niektórych rodzajów raka. Podwyższony poziom można zaobserwować nie tylko przy problemach z nerkami i wątrobą, lecz także śmierci tkanek, udarze, niedokrwistości hemolitycznej, anemii złośliwy, zakaźnej mononukleozie, czy zapaleniu trzustki. Zazwyczaj lekarz zleca LDH, gdy podejrzewa ostry lub przewlekły stan, który może prowadzić do uszkodzenia tkanek i komórek. Dawniej LDH służył też do diagnozowania i monitorowania zawału serca, ale zastąpiła go troponina.

Z kolei GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza) wskazuje na możliwe uszkodzenie wątroby. Pomaga ustalić, czy podwyższone stężenie ALP wywołane jest chorobą wątroby lub kości. GGTP pozwala również wykryć problemy z przewodami żółciowymi. Jeśli stężenie gamma-glutamylotranspeptydazy jest prawidłowe, a ALP podwyższone, przyczyny należy upatrywać w chorobie kości. Podwyższone ALP i GGTP wskazują na niedrożność dróg żółciowych i niektóre choroby wątroby.

Lekarz zwykle zleca wykonanie GGTP, gdy pacjent skarży się na nudności, wymioty, ból brzucha, świąd i zmęczenie. Wskazaniem może być też żółtaczka i obrzęk brzucha. Podwyższone stężenie GGTP wskazuje, że coś dzieje się z wątrobą, ale nie można wskazać konkretnej przyczyny. Ogólnie rzecz biorąc, im wyższy wynik, tym większy stopień uszkodzenia narządu. Przyczyny należy upatrywać nie tylko w problemach z wątrobą, lecz także nadużywaniem alkoholu lub zastoinową niewydolnością serca. Lekarz najprawdopodobniej zapyta Cię, czy przyjmujesz antybiotyki, leki obniżające lipidy, blokery histaminy, środki przeciwgrzybicze lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. Doustne środki antykoncepcyjne, leki przeciwdrgawkowe i przeciwdepresyjne mogą zaburzać wyniki.

Próby wątrobowe – jak się przygotować do badania?

Próby wątrobowe warto wykonać w ramach rutynowych badań. Nie musisz specjalnie się do nich przygotowywać. Poinformuj lekarza, jakie leki i suplementy bierzesz. Niektóre lekarstwa mogą wpłynąć na wynik badania.

Próby wątrobowe można wykorzystać do:

• monitorowania możliwych skutków ubocznych leków,
• oceny stopnia nasilenia choroby, takiej jak alkoholowe lub wirusowe zapalenia wątroby,
• określenia skuteczności leczenia,
• badań przesiewowych w kierunku problemów z wątrobą.

Wspomniane badania sprawdzają poziom niektórych białek i enzymów we krwi. Nieprawidłowe wyniki sygnalizują problemy z wątrobą.

Próby wątrobowe z krwi – jak przebiega badanie?

Pracownik służby zdrowia pobierze próbkę krwi z żyły, zazwyczaj ze zgięcia łokciowego. Najpierw zawiąże elastyczną opaskę wokół górnej części ramienia, by żyła wypełniła się krwią i obrzmiała. Następnie oczyści obszar zabiegowy środkiem antyseptycznym i wprowadzi sterylną igłę do żyły. Badanie zajmie maksymalnie kilka minut. Po pobraniu krwi pracownik służby zdrowia wyjmie igłę i zdejmie opaskę. Na koniec nałoży gazę na miejsce ukłucia i przyklei plaster. Pamiętaj, by przez kilka minut uciskać opatrunek, dzięki czemu zatrzymasz krwawienie.

Próby wątrobowe – czy powinny być na czczo?

Pamiętaj, by przez 8-14 godzin nic nie jeść. W tym czasie możesz pić tylko wodę. Dzięki temu masz pewność, że wyniki będą wiarygodne.

Próby wątrobowe – normy

Prawidłowe wyniki prób wątrobowych mieszczą się w następującym zakresie:

• AST: 5-40 U/L,
• ALT: 5-35 U/L,
• ALP: 30-85 U/L,
• GGTP: 5-27 U/L,
• białko całkowite: 6-8 g/dl,
• albumina: 3,2-4,5 g/dl,
• bilirubina całkowita w surowicy: 0,1-1 mg/dl,
• bilirubina w moczu: ujemna,
• bilirubina pośrednia: 0,2-0,8 mg/dl,
• bilirubina bezpośrednia: 0,1-0,3 mg/dl,
• bilirubina całkowita u noworodków: 1-12 mg/dl.

Normy mogą się różnić nie tylko w zależności od laboratorium, lecz także płci i wieku. Jeśli masz wątpliwości, jak interpretować wyniki, porozmawiaj z technikiem laboratoryjnym, pielęgniarką lub lekarzem.

Próby wątrobowe – cena

Cena badań uzależniona jest od laboratorium i wybranego pakietu. Zazwyczaj za próby wątrobowe (AST, ALT i biirubina całkowita) trzeba zapłacić 25-40 zł. Warto też wykonać dodatkowe badania, takie jak ALP, GGTP, albumina, białko całkowite, LDH, by postawić trafną diagnozę. Każde z wymienionych badań kosztuje około 6 zł.