Kim jest proktolog i czym się zajmuje?

To specjalista z dziedziny chirurgii, który zajmuje się chorobami odbytnicy i odbytu, czyli końcowymi odcinkami jelita grubego. Jego domenę stanowią: nowotwory, stany zapalne, ropnie, bóle odbytnicy, a także nietrzymanie stolca i gazów wywołanego urazem lub porodem. Lekarz stawia diagnozę na podstawie badania fizykalnego, per rectum, kolonoskopii, czy USG wykonanego przezodbytniczo. Odbytnica, końcowy odcinek jelita grubego, to narząd, którego główną funkcją jest gromadzenie mas kałowych i przetrzymywanie ich aż do wypróżnienia. Końcowy odcinek odbytnicy przechodzi w kanał odbytu, który dzięki mięśniom – zwieraczom zapewnia kontrolę nad wypróżnieniami. Miesień zwieracz wewnętrzny jest kontrolowany niezależnie od nas, natomiast zwieracz zewnętrzny pozostaje pod wpływem siły woli. [1]

Często już na pierwszej wizycie lekarz wie co dokładnie dolega pacjentowi i jak leczyć tę przypadłość, dzięki czemu chory może szybko odczuć ulgę. Ważne aby nie wstydzić się wizyty u specjalisty, ponieważ wczesna diagnoza pozwoli na leczenie problemu drogą farmakoterapii, a każdy dzień zwłoki może przybliżać konieczność zabiegu chirurgicznego.

Kiedy powinniśmy udać się na wizytę?

Do proktologa możemy udać się prywatnie lub darmowo ze skierowaniem od lekarza rodzinnego. Na wizytę powinniśmy się zdecydować w większości przypadków gdy stwierdzimy nieprawidłowości związane z końcowym odcinkiem jelita grubego, czyli w obrębie odbytnicy oraz  kanału odbytu. Jednymi z najpowszechniejszych dolegliwości diagnozowanych i leczonych u proktologa są: guzki krwawnicze (powszechnie zwane hemoroidami, jednak ta nazwa nie jest do końca poprawna), ropnie okołoodobytnicze, szczeliny odbytu, czy zapalne choroby jelit dające objawy  w końcowym odcinku jelita (wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego Crohna). Warto też zastanowić się nad wizytą jeśli cierpimy na przewlekłe biegunki oraz zaparcia, wzdęcia i problemy z gazami, bolesne wypróżnianie się, jeśłi zauważymy w stolcy krew lub śluz, w przypadku pieczenia i świadu okolicy odbytu lub kiedy mamy wrażenie niepełnego wypróżnienia się. Często na wyżej wymienione dolegliwości możemy kupić leki bez recepty. Jednak nie zaleca się takiego postępowania, ponieważ świąd, ślady krwi na papierze toaletowym czy naglące parcie na stolec mogą stanowić pierwsze objawy poważnych chorób. [2]

Jak przygotować się do wizyty?

Na pierwszą wizytę nie należy się szczególnie przygotowywać. Warto zadbać o higienę osobistą i  intymną co ułatwi badanie. Nie należy też nakładać żadnych maści i kremów na zmienioną chorobowo okolicę. Pod żadnym pozorem nie zaleca się wykonywania na własną rękę lewatyw ani stosowania środków przeczyszczających. Warto za to zadbać o prawidłowe wypróżnienie. Można to osiągnąć poprzez picie dużej ilości wody i jedzenie błonnika (zawierają go np. płatki owsiane, jabłka lub suszone śliwki) na kilka dni przed wizytą. [2,3]

Jak wygląda wizyta u proktologa?

Na początku lekarz zawsze zaczyna od obszernego wywiadu z pacjentem. Warto wziąć ze sobą listę leków przyjmowanych na stałe oraz powiedzieć o chorobach występujących dotychczas w rodzinie oraz tych na które się leczymy. Lekarz będzie chciał poznać nasze nawyki żywieniowe, tryb życia, regularność posiłków, rodzaj wykonywanej prac,y czy poziom aktywnośći fizycznej. Należy wspomnieć o wcześniej przebytych operacjach i hospitalizacjach. Najlepiej zabrać ze sobą całą dotychczasową dokumentację medyczną. [3]

Następnym krokiem często bywa badanie per rectum. Może wydawać się krępujące, ale jest to prosta i nieinwazyjna metoda oceny stanu odbytu. Na początku lekarz ogląda skórę w okolicy odbytu, następnie umieszcza palec w jego kanale, co pozwala ocenić napięcie mięśni, stan błony śluzowej jelita oraz zawartość kanału odbytnicy. [3]

Po odbyciu takiego badania oraz zebraniu wywiadu można podjąć decyzję o koniecznośći dalszej diagnostyki. Kolejnym krokiem może być kolonoskopia lub mniej inwazyjne: ano- czy rektoskopia. Podczas tych badań możliwe jest pobranie wycinka błony śluzowej, dzięki czemu można dokładnie ocenić komórki i wykryć daną chorobą na bardzo wczesnym etapie. Często lekarz zleca także badanie USG, RTG jelita grunego, test na krew utajoną oraz badania krwi. [2,3]

Jak wygląda leczenie dolegliwości związanych z odbytem?

Najczęściej stosowane są metody farmakologiczne – tabletki dosutne czy czopki doodbytnicze, które działają przeciwzapalnie oraz przeciwbólowo. Jeżeli obecne są zmiany takie jak polipy, torbiele czy guzki krwawnicze (tzw. hemoroidy) konieczne bywają interwencje chirurgiczne, czyli wycięcie tych zmian oraz następnie ich ocena pod mikroskopem. W przypadku raka jelita grubego, przed którym wczesne wizyty u proktologa właśnie powinny nas uchronić, leczenie obejmuje radio- i chemioterapię, a  czasem także zabiegi chirurgiczne. [1]

Należy pamiętać, że po 50 roku życia każdemu przysługuje darmowa kolonoskopia. Jest to badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Ta procedura nie należy do najprzyjemniejszych, jednak jest bardzo czuła i daje możliwość wykrycia zmian przednowotoworowych (np. polipów) w bardzo wczesnym stadium dającym szansę całkowitego wyleczenia. Jest to ważne z tego względu, że rozwijający się nowotwór początkowo nie wywołuje żądnych objawów i jest bezbolesny.

Bibliografia:

1. Noszczyk W., Chirurgia – repetytorium, PZWL, 2014, wyd. 1
2. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/165542,proktologia
3. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/165393,badanie-kliniczne-w-proktologii