Antykoncepcja hormonalna — jak działa i jaką ma skuteczność? Poradnik

Wylicza się, że około 16% dorosłych Polek stosuje antykoncepcję hormonalną. Jest ona łatwo dostępna, a przede wszystkim skuteczna. Do tego poszczególne metody zapobiegania ciąży udaje się dobrać wedle indywidualnych potrzeb, preferencji czy ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Sprawdź, jak działa antykoncepcja hormonalna, jaką skuteczność wykazuje i jakie są jej rodzaje, aby wybrać najlepszą dla siebie metodę.

Antykoncepcja hormonalna — definicja ogólna

Antykoncepcja hormonalna to sposób na zapobieganie ciąży. Najpowszechniejszą metodą jest stosowanie doustnych tabletek antykoncepcyjnych. Wśród innych wymienia się również plastry antykoncepcyjne, zastrzyki antykoncepcyjne oraz wkładki domaciczne. Wybór w zakresie sposobu zapobiegania ciąży i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej powinien być zawsze dopasowany indywidualnie, pod kontrolą lekarza ginekologa, a przed rozpoczęciem terapii hormonalnej, kobieta powinna wykonać stosowane badania. Do takich zaliczają się między innymi: test ciążowy, badanie ginekologiczne, ogólne badanie krwi, czy pomiar ciśnienia tętniczego.

Jak działa antykoncepcja hormonalna?

Działanie antykoncepcji hormonalnej jest bezpieczne, jeśli terapia zostanie właściwie dobrana. Bez względu na jej rodzaj, ta metoda oparta jest na dostarczaniu do organizmu kobiety hormonów we właściwej dawce, które między innymi hamują owulację. Dzięki temu nie dochodzi do zapłodnienia.

Antykoncepcja hormonalna polega na dostarczaniu dawek syntetycznych hormonów, estrogenów oraz gestagenów. Chociaż są one produkowane w laboratoriach medycznych, działają podobnie jak hormony wytwarzane naturalnie, a ich efektem jest hamowanie jajeczkowania. Organizm kobiety jest wtedy „uśpiony” i nie produkuje komórki jajowej, przez co nawet pomimo obecności plemników w drogach rodnych, nie dochodzi do zapłodnienia.

Co więcej, antykoncepcja hormonalna przyczynia się do zagęszczenia śluzu szyjki macicy, co powoduje naturalną blokadę dla plemników. Zmienia się również budowa błony śluzowej macicy, dzięki czemu zagnieżdżenie się zarodka jest niemożliwe.

Warto również wspomnieć, że przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej ma znaczący wpływ na menstruację kobiety. Staje się ona mniej bolesna, mniej intensywna i trwa krócej, a w niektórych przypadkach nie występuje wcale. Ponadto miesiączkowanie zostaje unormowane i jest regularne. Właśnie dlatego z terapii hormonalnej korzystają nie tylko panie, które nie chcą zajść w ciążę, ale również te, które borykają się z problemami w zakresie miesiączkowania.

Metody antykoncepcji hormonalnej

Terapia antykoncepcją hormonalną polega na przyjmowaniu odpowiedniej dawki hormonów, które hamują owulację i zapobiegają zajściu w ciążę. Wszystkie metody tego typu antykoncepcji działają w podobny sposób, natomiast różnią się podaniem i zastosowaniem. Wyróżnia się przede wszystkim:

• doustne środki antykoncepcyjne, dwuskładnikowe z estrogenem i progesteronem oraz jednoskładnikowe tylko z progesteronem
• plastry o działaniu przezskórnym,
• zastrzyki podawane domięśniowo,
• krążki dopochwowe,
• wkładki wewnątrzmaciczne,
• implanty podskórne.

Najpopularniejszą formą zapobiegania ciąży poprzez wykorzystanie hormonów jest stosowanie pigułek antykoncepcyjnych. Ich skuteczność jest doskonała, natomiast należy pamiętać o ich odpowiednim przyjmowaniu. Warto wiedzieć, że pominięcie zażycia jednej tabletki może zaburzyć cały proces hamowania jajeczkowania. Tabletki antykoncepcyjne mogą również nie być skuteczne, jeśli zażywa się je z innymi lekami. Do leków, które obniżają działanie pigułek antykoncepcyjnych, zaliczają się środki przeczyszczające, antybiotyki, preparaty przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe czy antydepresyjne.

Coraz większą popularnością cieszą się plastry antykoncepcyjne, które wykazują podobną skuteczność do tradycyjnych tabletek antykoncepcyjnych. Ich ogromną zaletą jest to, że nie trzeba pamiętać o codziennej wymianie plastrów, zmiana jest potrzebna raz na 7 dni. Hormony, które hamują owulację, przedostają się przez skórę bezpośrednio do krwiobiegu, dzięki czemu środek nie działa destrukcyjnie na wątrobę i narządy układu pokarmowego.

Kolejną metodą skutecznej antykoncepcji hormonalnej, są zastrzyki antykoncepcyjne. Stosuje się je domięśniowo w pośladek lub udo, a jeden zastrzyk wystarczy na 3 miesiące zabezpieczenia przed zajściem w ciążę.

Krążek dopochwowy o działaniu antykoncepcyjnym wymaga wymiany raz na 3 tygodnie. W przypadku tej metody zapobiegania ciąży hormony są stopniowo uwalniane z krążka i zostają wchłaniane przez nabłonek w pochwie. To również metoda, które nie wpływa negatywnie na funkcjonowanie wątroby, co w zakresie dbania o zdrowie jest jak najbardziej pożądane.

Kobiety, które nie chcą lub z różnych względów nie mogą stosować antykoncepcji hormonalnej w postaci tabletek, najczęściej decydują się na tzw. spiralę. Wkładki wewnątrzmaciczne zalecane są również kobietom, które już rodziły. Wkładka wykazuje działanie nawet przez 5 kolejnych lat, blokując przemieszczanie i przedostawanie się plemników do komórki jajowej. Ciekawostką jest to, że niegdyś wkładka stosowana była jedynie leczniczo, a lekarze stosowali ją w przypadkach tyłozgięcia macicy, bez świadomości jej antykoncepcyjnego działania.

Antykoncepcja hormonalna — skuteczność

Środki antykoncepcji hormonalnej wykazują doskonałą, bo praktycznie 99% skuteczność w zakresie metod zapobiegania ciąży. Jest to więc mniej zawodny sposób niż stosowanie prezerwatyw czy środków plemnikobójczych. Podobną skuteczność antykoncepcji hormonalnej wylicza się bez względu na wybrany rodzaj: obojętnie czy są to tabletki antykoncepcyjne, zastrzyki, wkładki, plastry czy spirale domaciczne. Terapia hormonalna jest uznawana przez medyków jako najlepsza metoda zapobiegania ciąży, która jest obecnie dostępna i legalna na rynku polskim.

Antykoncepcja hormonalna — skutki uboczne

Chociaż terapia hormonalna w zakresie antykoncepcji jest uznawana za bezpieczną i nieinwazyjną dla ludzkiego organizmu, to jej stosowanie w niektórych przypadkach może wiązać się z występowaniem różnego rodzaju skutków ubocznych. Do tych najczęściej pojawiających się zaliczyć można:

• nudności, wymioty,
• bóle głowy, migreny,
• wzrost masy ciała,
• obniżenie libido,
• zmienność nastroju, w tym nerwowość,
• uczucie zmęczenia, apatia,
• bolesność piersi,
• plamienia pomiędzy miesiączkami.

Należy zwrócić uwagę, że możliwe skutki uboczne stosowania antykoncepcji hormonalnej mogą, ale nie muszą występować. Pojawiają się również w różnym natężeniu i nie wszystkie jednocześnie. Wszystko zależy od indywidualnego oddziaływania na każdy organizm oraz od ogólnego stanu zdrowia kobiety i predyspozycji.

W przypadku występowaniu skutków ubocznych, które mają negatywny wpływ na zdrowie i codzienne funkcjonowanie kobiety, lekarz ginekolog wraz z pacjentką decydują o odstawieniu antykoncepcji hormonalnej albo o zmianie metody jej stosowania.

Antykoncepcja hormonalna — wady

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej skutecznie zapobiega zajściu w niechcianą ciążę. Trzeba jednak zaznaczyć, że konkretna metoda antykoncepcji musi być dobrana indywidualnie. W niektórych przypadkach dostarczanie syntetycznych hormonów może wiązać się z występowaniem szeregu wad.

Kobiety, które stosują tabletki antykoncepcyjne, mówią o zmianie samopoczucia, pogorszeniu nastroju, spadku libido, nagminnych bólach głowy. Ponadto doustne tabletki antykoncepcyjne wymagają regularnego stosowania i pilnowania terminów przyjmowania preparatu. Chociaż działanie tabletek antykoncepcyjnych jest skuteczne w ramach zabezpieczenia przed ciążą, to szereg kobiet rezygnuje z tej metody, na przykład ze względu na problemy z utrzymaniem odpowiedniej masy ciała czy problemy skórne.

Należy wiedzieć, że każda terapia hormonalna charakteryzuje się szeregiem zalet, ale też mnogością wad. Zastrzyki mogą być bolesne, plastry antykoncepcyjne są zaś stale widoczne na ciele. Wkładki wewnątrzmaciczne wiążą się z koniecznością wykonania zabiegu ginekologicznego.

Warto jednak zwrócić uwagę, że pewien dyskomfort związany ze stosowaniem antykoncepcji hormonalnej czy ewentualnych działań niepożądanych nie wywołują zwykle stanu zagrożenia życia kobiety i nie są na tyle uciążliwe, aby zachodziła konieczność całkowitego zaniechania danej metody. Antykoncepcja hormonalna jest aktualnie uznawana za najlepszą i najbardziej pewną metodę zapobiegania zajściu w ciążę w Polsce.

Antykoncepcja hormonalna — przeciwskazania

Dobieranie metod antykoncepcji hormonalnej musi być realizowane przez lekarza ginekologa z poprzedzeniem odpowiednich badań. Wszystko dlatego, że tego rodzaju sposoby zapobiegania ciąży mogą wiązać się nie tylko z występowaniem określonych skutków ubocznych. Istnieje szereg bezwzględnych przeciwwskazań, zgodnie z którymi kobieta nie może stosować antykoncepcji hormonalnej. Do takich zaliczają się:

• ciąża,
• zakrzepica,
• cukrzyca,
• choroba onkologiczna piersi,
• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia działania wątroby.

Kobiety karmiące piersią nie powinny stosować dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, zaś z powodzeniem mogą zażywać te z jednym składnikiem, na przykład z dezogestrelem bądź drospirenonem. Nie istnieją natomiast przeciwwskazania do wykorzystania wkładki wewnątrzmacicznej, plastrów antykoncepcyjnych, czy zastrzyków antykoncepcyjnych

Antykoncepcja hormonalna — cena

Cena stosowania miesięcznej terapii hormonalnej w celu zapobiegania ciąży jest różna i zależy od wybranej metody. Koszt nabycia tabletek antykoncepcyjnych wiąże się z wydatkiem rzędu od 20 do 50 złotych i właśnie one uznawane są za najtańszy rodzaj antykoncepcji z zastosowaniem syntetycznych hormonów. W podobnej cenie są zastrzyki antykoncepcyjne, chociaż te nie cieszą się aż tak dużą popularnością. Miesięczna terapia antykoncepcyjna z zastosowaniem plastrów kosztuje mniej więcej 50-80 złotych.

Najdroższą metodą zapobiegania ciąży z wykorzystaniem terapii hormonalnej, są wkładki domaciczne. Ich koszt to od 300 do mniej więcej 2 000 złotych, przy czym wiele zależy od rodzaju wkładki oraz działania antykoncepcji. Niektóre wkładki skutecznie zapobiegają zapłodnieniu przez nawet 5 lat. Jeśli zastanawiasz się nad stosowaniem danej metody, nie wiesz, czy wybrać pigułki antykoncepcyjne, a może lepiej sprawdzą się plastry antykoncepcyjne, koniecznie skontaktuj się z ginekologiem i wspólnie wybierzcie najlepszy sposób zapobiegania ciąży. Wizyta w gabinecie ginekologicznym i tak jest nieunikniona, ponieważ zgodnie z przepisami polskiego prawa antykoncepcja hormonalna jest legalna, ale może być wydawana jedynie na receptę.