USG jamy brzusznej: jak się przygotować, na czym polega badanie i co wykrywa?

USG jamy brzusznej jest jednym z najczęściej wykonywanych badań obrazowych, które umożliwiają dokładną diagnozę chorób i stanu narządów w obrębie jamy brzusznej, takich jak na przykład wątroba, nerki i trzustka. Jest to nieinwazyjna metoda diagnostyczna, która wykorzystuje fale ultradźwiękowe do tworzenia obrazów struktur wewnętrznych brzucha. Jednak, aby to badanie było rzetelne, konieczne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta oraz przestrzeganie określonych zasad podczas jego przeprowadzania. Na czym polega badanie USG jamy brzusznej? Jakie schorzenia można w ten sposób wykryć? Jak przygotować się na USG jamy brzusznej?

Czym jest i co wykrywa USG jamy brzusznej?

Ultrasonografia jamy brzusznej to nieinwazyjne badanie obrazowe, w którym do oceny narządów położonych w obrębie brzucha wykorzystuje się fale ultradźwiękowe. To drgania o bardzo wysokiej częstotliwości, które rozchodzą się w tkankach, a ich odbicia od narządów wewnętrznych są analizowane przez komputer i tworzą na monitorze obraz struktury anatomicznej badanego obszaru.

Ponieważ ultrasonografia nie wykorzystuje promieniowania jonizującego (to rodzaj energii stosowany np. w badaniu rentgenowskim, który jest na tyle silny, że w dużych dawkach uszkadza DNA komórek), może być wykonywana wielokrotnie, bez ograniczeń czasowych. Jest całkowicie bezbolesna i bezpieczna dla kobiet w ciąży – to jedno z podstawowych badań pozwalających ocenić rozwój dziecka.

Jakie narządy wewnętrzne ocenia lekarz podczas badania?

Podczas USG jamy brzusznej lekarz może ocenić położenie, wielkość, kształt i strukturę następujących narządów:

• wątroby,
• pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,
• trzustki,
• śledziony,
• dużych naczyń krwionośnych w okolicy brzucha,
• nerek.

USG brzucha jest też rutynowo wykonywane u kobiet w ciąży, ponieważ pozwala na ocenę rozwoju płodu. W badaniu uwzględnia się również pęcherz moczowy, a u mężczyzn – gruczoł krokowy.

Wykonanie USG jamy brzusznej nie pozwala na szczegółową ocenę niektórych struktur, takich jak żołądek czy jelita. Są one oceniane orientacyjnie, przede wszystkim ze względu na obecność treści pokarmowej i gazów, które ograniczają widoczność. Mimo to badanie ultrasonograficzne umożliwia wstępne obrazowanie tych organów i jest skutecznym badaniem wstępnym, pozwalającym wykryć niektóre schorzenia układu pokarmowego, np. zapalenie wyrostka robaczkowego.

Badanie USG jamy brzusznej – co pomaga wykryć?

USG brzucha pozwala wykryć zmiany strukturalne w narządach położonych w obrębie jamy brzusznej. To badanie pierwszego wyboru w diagnostyce niepokojących objawów, stanów ostrych oraz chorób przewlekłych. Badanie ultrasonograficzne szybko pokazuje, czy organ ma prawidłową budowę, wielkość i czy nie występują w nim nieprawidłowe przestrzenie, złogi lub ogniska zapalne. USG jamy brzusznej pomaga wykryć:

• powiększenie narządów – np. w przebiegu infekcji obciążających śledzionę czy stłuszczenia wątroby,
• złogi (kamienie) – wykrywane w USG pęcherzyka żółciowego czy nerek,
• obrzęki narządowe – np. obrzęk trzustki w ostrej fazie zapalenia,
• stany zapalne – USG jamy brzusznej pozwala wykryć np. zapalenie uchyłków jelit, stany zapalne otrzewnej czy pęcherzyka żółciowego,
• zmiany nowotworowe – różnego rodzaju zmiany ogniskowe czy guzy, które mogą być ograniczone lub rozlane,
• zwapnienia – widoczne np. w USG trzustki,
• tętniaki i poszerzenia naczyń – np. tętniak aorty brzusznej, czyli trwałe poszerzenie ściany odcinka brzusznego największej tętnicy w ludzkim ciele, które zwiększa ryzyko jej pęknięcia. Często jest wykrywane przypadkowo,
• torbiele – widoczne zwykle w USG wątroby i nerek,
• nieprawidłowości w pęcherzu moczowym, takie jak zaleganie moczu czy pogrubienie ścian,
• patologiczne zmiany w miąższu narządów – widoczne zwłaszcza w USG wątroby, np. marskość, stłuszczenie,
• zaburzenia drożności – poszerzenie dróg żółciowych, niedrożność jelit,
• uszkodzenia narządów po urazach, np. krwawienie do jamy otrzewnej, krwiaki.

W przypadku kobiet, USG brzucha może być również użyteczne przy diagnozie chorób układu rozrodczego, takich jak torbiele jajników czy obecność guzów macicy. Jeśli odczuwasz jakiekolwiek niepokojące objawy, koniecznie wybierz się na konsultację do lekarza. Doświadczony specjalista będzie w stanie skierować Cię na odpowiednie badania, aby zdiagnozować problem, a następnie zastosować indywidualnie dopasowane leczenie.

Wskazania do USG brzucha – kiedy należy wykonać badanie?

USG brzucha wykonuje się, aby wykluczyć lub potwierdzić pewne nieprawidłowości w obrębie narządów znajdujących się w jamie brzusznej. Objawy, które mogą być wskazaniem do omawianego badania to między innymi:

• bóle brzucha,
• nudności,
• wymioty,
• biegunki lub zaparcia,
• szybka utrata masy ciała,
• zwiększony obwód brzucha,
• guzy wyczuwalne pod skórą,
• problemy z oddawaniem moczu,
• nieprawidłowości dotyczące stolca.

Jeśli borykasz się z jakimikolwiek niepokojącymi objawami, koniecznie udaj się na konsultację do lekarza. Pamiętaj, że nie należy bagatelizować żadnych dolegliwości, tym bardziej, jeśli utrzymują się one przez dłuższy czas. Lekarz po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu zleci odpowiednie badania i będzie w stanie postawić trafną diagnozę, a następnie zaplanować skuteczne leczenie.

Jak przygotować się do USG jamy brzusznej? Kluczowe zalecenia

Wiesz już, że badanie USG brzucha może okazać się świetnym narzędziem diagnostycznym w przypadku różnorodnych schorzeń i niepokojących dolegliwości. Z pewnością chcesz również uzyskać odpowiedź na pytanie, jak się przygotować do USG jamy brzusznej. Nie da się zaprzeczyć, że przygotowanie jest istotne, ponieważ pewne działania mogą wpłynąć negatywnie na wiarygodność uzyskanych wyników.

Co jeść przed badaniem USG jamy brzusznej?

Na dzień przed wykonaniem USG jamy brzusznej zaleca się dietę lekkostrawną, która zmniejsza ilość pęcherzyków powietrza i gazów w jelitach oraz poprawia widoczność narządów. W praktyce oznacza to, że należy unikać produktów, które mogłyby wywołać wzdęcia – warzyw kapustnych, roślin strączkowych, ciemnego pieczywa czy napojów gazowanych.

A co można jeść przed USG jamy brzusznej? Najlepiej sprawdzą się proste, lekkie posiłki, oparte na gotowanych warzywach, chudym mięsie, białym ryżu czy pszennym pieczywie, czyli produktach, które nie sprzyjają nadmiernej produkcji gazów w jelitach.

Czy na USG jamy brzusznej trzeba być na czczo?

Tak, w większości przypadków na USG jamy brzusznej należy być na czczo, ponieważ obecność pokarmu i gazów może utrudniać ocenę wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego oraz jelit. Standardowo zaleca się spożycie ostatniego posiłku na 6 godzin przed badaniem.

W niektórych sytuacjach lekarz może zmienić nieco zalecenia przed badaniem USG. Dotyczy to np. dzieci czy kobiet w ciąży, u których niewskazane jest zbyt długie przebywanie na czczo. Również wykonanie USG brzucha w stanach nagłych jest możliwe bez wcześniejszego przygotowania, choć może to utrudnić ocenienie stanu narządów wewnętrznych.

Co pić przed badaniem?

Przed USG jamy brzusznej można pić wodę niegazowaną.

Przygotowanie pęcherza moczowego – ile wypić wody przed USG jamy brzusznej?

Zalecenia przed USG jamy brzusznej zwykle nie obejmują picia określonych ilości płynów – chyba, że jego celem jest ocenienie pęcherza moczowego lub struktur miednicy. Wtedy zaleca się wypicie około 0,5–1. litra wody na godzinę przed badaniem i powstrzymanie się od oddawania moczu. Umiarkowane wypełnienie pęcherza poprawia widoczność jego ścian, moczowodów oraz narządów sąsiadujących, takich jak gruczoł krokowy u mężczyzn czy narządy rodne u kobiet. Nie należy pić napojów gazowanych ani zbyt dużych objętości płynów na raz, ponieważ mogą one powodować dyskomfort i zwiększać ilość gazów w jelitach, co pogarsza jakość obrazu.

Czego nie należy wykonywać przed badaniem USG jamy brzusznej?

Nie należy żuć gumy ani palić papierosów.

Przygotowanie pacjentów z chorobami przewlekłymi

U pacjentów z chorobami przewlekłymi przygotowanie do USG jamy brzusznej zazwyczaj nie odbiega od standardowych zaleceń. Najważniejsze jest zachowanie ciągłości przyjmowania leków, ponieważ przerwanie terapii bez konsultacji mogłoby pogorszyć stan zdrowia. Wyjątkiem są sytuacje, w których lekarz wyraźnie zaleci modyfikację przyjmowanych preparatów przed badaniem.

Szczególnej uwagi wymagają pacjenci z cukrzycą. Zbyt długi czas od ostatniego posiłku może u nich doprowadzić do niebezpiecznego spadku poziomu glukozy we krwi (hipoglikemii), dlatego w ich przypadku okres postu przed USG może być krótszy i zawsze jest ustalany indywidualnie. Aby lekarz mógł odpowiednio dostosować zalecenia, pacjent powinien poinformować go o wszystkich chorobach przewlekłych i przyjmowanych lekach.

Czy istnieją leki, których należy unikać przed badaniem USG jamy brzusznej?

Jeśli chodzi o przyjmowanie leków, tę kwestię warto wcześniej omówić ze swoim lekarzem, który będzie wiedział, jak należy postąpić w konkretnym przypadku. Jednak ogólne zalecenia dotyczące przygotowania do badania mówią o tym, że w dniu USG brzucha należy przyjąć wszystkie leki, które przyjmujesz regularnie na co dzień. Natomiast należy również poinformować o tym specjalistę, który będzie wykonywał badanie. Pacjenci z tendencją do wzdęć powinni zachować lekkostrawną dietę już 2 dni przed badaniem i 3 x dziennie przyjmować po 2 kapsułki jednego z leków zmniejszających ilość gazów w jelitach (np. Espumisan lub Esputicon).

Jak przebiega USG jamy brzusznej?

USG jamy brzusznej wykonywane jest w gabinecie diagnostycznym i pozwala szybko ocenić narządy i tkanki – ich obraz jest od razu widoczny na monitorze. Badanie odbywa się w warunkach ambulatoryjnych i wymaga jedynie krótkiego przygotowania oraz odsłonięcia brzucha. W większości przypadków do USG brzucha nie trzeba zdejmować odzieży. Warto jednak wybrać w dniu badania luźne, wygodne ubranie, które można sprawnie podciągnąć, co pozwoli na jego wykonanie bez zbędnego dyskomfortu.

Jak wygląda USG jamy brzusznej? Oto przebieg badania krok po kroku:

1. Pacjent kładzie się na leżance na plecach, a lekarz prosi o odsłonięcie brzucha.
2. Następnie lekarz nakłada na skórę specjalny żel, który ułatwia przewodzenie ultradźwięków.
3. Badanie odbywa się poprzez przesuwanie głowicy po powierzchni skóry. Obraz widoczny jest na ekranie w czasie rzeczywistym.
4. W trakcie badania konieczna może być zmiana pozycji, np. na bok, aby lepiej uwidocznić określone narządy lub naczynia. Lekarz może też poprosić o wstrzymanie oddechu na kilka sekund.
5. Po zakończeniu oceny żel zostaje usunięty ze skóry, a pacjent może natychmiast wrócić do codziennych czynności.

A ile trwa badanie USG jamy brzusznej? To zależy od czynników indywidualnych, takich jak zakres wymaganej oceny narządów czy warunki anatomiczne pacjenta. Zazwyczaj jednak to szybki proces, a cała wizyta mieści się w 30. minutach.

Co po badaniu? Interpretacja wyniku i ograniczenia diagnostyczne

Po badaniu USG brzucha lekarz omawia wynik na podstawie obrazu widocznego na monitorze oraz wskazuje obecność lub brak poszukiwanych zmian chorobowych. Wynik zwykle opisuje wielkość, kształt i strukturę narządów, a także ewentualną obecność i rozmiar torbieli, guzów, złogów czy płynu.

USG, jak każde inne badanie, ma pewne ograniczenia – nie zawsze pozwala ocenić głęboko położone struktury, zmiany niewielkie lub zasłonięte przez pęcherzyki powietrza w jelitach. Dlatego, w przypadku niejednoznacznego obrazu, konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego lub badań laboratoryjnych, które uzupełniają diagnostykę.

Czy USG jamy brzusznej może wykryć raka?

USG jamy brzusznej może wykryć raka, ale nie zawsze pozwala jednoznacznie potwierdzić jego charakter, dlatego traktowane jest jako badanie przesiewowe lub wstępne. Nowotwory mogą objawiać się różnie – czasem jako guzy o zwartej strukturze, a innym razem zmiany o nieregularnych granicach. Dlatego ich diagnostyka zazwyczaj jest kilkuetapowa, a kolejne badania umożliwiają potwierdzenie i dokładną ocenę stopnia zaawansowania choroby.

Kiedy warto powtórzyć badanie?

Badanie ultrasonograficzne warto powtórzyć wtedy, gdy:

• pojawiają się nowe objawy,
• nasilają się wcześniejsze dolegliwości,
• lekarz chce monitorować znane już zmiany,
• obraz widoczny na ekranie jest zbyt niewyraźny.

Powtórne USG wykonuje się także po leczeniu, aby ocenić skuteczność terapii, np. przy torbielach, guzach łagodnych czy tętniaku aorty brzusznej. Kontrolne badanie bywa konieczne po urazach oraz w niektórych chorobach przewlekłych, np. wątroby, nerek lub trzustki. Ponadto zaleca się regularne wykonywanie USG u osób z wykrytym tętniakiem aorty brzusznej.

Ile kosztuje USG jamy brzusznej i czy potrzebne jest skierowanie?

Koszt badania USG jamy brzusznej może różnić się w zależności od konkretnej placówki medycznej. Cena USG brzucha waha się od około 170 do 250 zł. W niektórych przypadkach badanie to może być refundowane przez NFZ. Przed przystąpieniem do badania warto skonsultować się z placówką medyczną w celu uzyskania dokładnych informacji na temat kosztów.

Przygotowanie do USG jamy brzusznej – najczęściej popełniane błędy

Mimo że przygotowanie do badania USG jamy brzusznej wydaje się dosyć proste, często popełniane są pewne błędy, które mogą wpłynąć na rzetelność uzyskanych wyników. Jednym z najczęstszych błędów jest spożywanie pokarmów lub napojów przed badaniem. Takie działanie może zaburzyć obraz uzyskany podczas USG.

Zdarza się również, że pewne leki mogą wpłynąć na wyniki, dlatego istotne jest, aby zapytać o to swojego lekarza. Niezwykle ważne jest, aby przed badaniem USG brzucha dokładnie zapoznać się z zaleceniami placówki medycznej, w której będzie wykonywane badanie i postępować zgodnie z nimi, aby uzyskać jak najbardziej wiarygodne wyniki. Badanie USG jamy brzusznej jest wartościowym narzędziem diagnostycznym, umożliwiającym szybką i dokładną ocenę stanu narządów wewnętrznych jamy brzusznej. Jednak należy mieć na uwadze fakt, że aby uzyskać prawidłowe wyniki, niezbędne jest właściwe przygotowanie pacjenta oraz staranne przeprowadzenie badania przez doświadczony personel medyczny. To właśnie te elementy sprawiają, że możliwe jest skuteczne wykrywanie chorób i wszelkich nieprawidłowości, co przekłada się na lepsze rokowanie i skuteczność podejmowanych terapii mających na celu wyleczenie pacjenta i całkowity powrót do zdrowia.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o USG brzucha

Czy USG jamy brzusznej jest bezpieczne dla kobiet w ciąży?

Tak, USG jamy brzusznej jest bezpieczne dla kobiet w ciąży (na każdym jej etapie), ponieważ wykorzystuje fale ultradźwiękowe, a nie promieniowanie jonizujące.

Jak przygotować dziecko do USG jamy brzusznej?

Niemowlęta nie wymagają szczególnych przygotowań, ale warto nakarmić je po raz ostatni na ok. godzinę przed badaniem. Starsze dzieci powinny stosować dietę lekkostrawną na 2-3 dni przed USG i przystąpić do niego na czczo – lekarz dostosuje do wieku zalecenia dotyczące tego, ile godzin przed badaniem powinien być ostatni posiłek. Może też zalecić zastosowanie symetykonu w celu zmniejszenia ilości gazów w jelitach.

Co obejmuje USG jamy brzusznej?

Badanie ultrasonograficzne brzucha obejmuje ocenę wątroby, pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych, trzustki, śledziony, nerek, pęcherza moczowego oraz dużych naczyń (w tym aorty brzusznej) i węzłów chłonnych. U mężczyzn dodatkowo pozwala zbadać gruczoł krokowy, a u kobiet macicę i przydatki.

Czy do USG jamy brzusznej zawsze trzeba być na czczo?

Najczęściej tak, zaleca się spożycie ostatniego posiłku na 6 godzin przed badaniem, ponieważ pokarm i gazy mogą utrudniać ocenę zmian chorobowych. Wyjątki dotyczą dzieci, kobiet w ciąży i sytuacji nagłych.

Czy można brać leki przed USG jamy brzusznej?

Tak, większość leków można przyjąć, popijając niewielką ilością wody. W niektórych przypadkach lekarz może wydać indywidualne zalecenia.

Czy na badanie można przyjść z osobą towarzyszącą?

Tak, zazwyczaj dopuszcza się obecność osoby towarzyszącej, o ile nie koliduje to z organizacją pracy gabinetu.

Ile trwa USG jamy brzusznej?

Badanie trwa od kilku do kilkudziesięciu minut, w zależności od jego zakresu oraz budowy anatomicznej pacjenta.

Co zrobić, jeśli badanie nie może być wykonane (np. z powodu gazów)?

Lekarz może przełożyć termin USG, zalecić ponowne przygotowanie pacjenta lub skierować na inne badanie, np. tomografię komputerową, jeśli wymaga tego sytuacja kliniczna.

Bibliografia:

1. Gajewski P. (red.), Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
2. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/abdominal-ultrasound/about/pac-20392738 [dostęp 27.11.2025].
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534813/ [dostęp 27.11.2025].
4. Banaszkiewicz, A., Dziekiewicz, M., & Pęczkowska, B. (2011). Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej u dzieci. Standardy Medyczne Pediatria, 8(2): 297-299.
5. https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/4994-abdominal-ultrasound [dostęp 27.11.2025].