Otwarte rany – rodzaje, pierwsza pomoc i zagrożenia z nimi związane
Raną otwartą nazywamy uszkodzenie skóry, a czasami również i głębszych tkanek jak ścięgna, mięśnie czy naczynia krwionośne. Z ranami mamy do czynienia głównie w okresie dzieciństwa, gdy często przewracamy się jeżdżąc na rowerze czy w trakcie lekcji w-f. Przyczyną rany otwartej jest najczęściej upadek na ostry przedmiot np. kamień. Większość ran powstających na co dzień nie wymaga interwencji lekarskiej i bez obawy możemy opatrzyć je i wyleczyć domowymi sposobami. Znacznie rzadziej trafiają się przypadki intensywnego krwawienia lub krwawienia powyżej 20 minut, które wymagają natychmiastowej interwencji medycznej.
Otarcia i zadrapania
Z otarciami mamy do czynienia w następstwie kontaktu skóry z szorstką powierzchnią jak asfalt, beton czy chodnik. W przypadku tego uszkodzenia dochodzi do starcia powierzchownej warstwy naskórka, w wyniku działania siły tarcia.
Gdy uszkodzenie jest rozległe może spowodować delikatne krwawienie lub wyciek płynu tkankowego. Aby zminimalizować ryzyko zakażenia otarcie należy oczyścić z ewentualnych ciał stałych i zanieczyszczeń (np. kamyczków, ziemi czy kurzu). Ze względu na powierzchowny charakter uszkodzenia nie musimy sięgać po środki działające antybakteryjnie. Wystarczy, że ranę przemyjemy ciepłą wodą z mydłem lub skorzystamy ze sterylnego, izotonicznego roztworu soli (1).
Rany cięte
W przypadku ran ciętych dochodzi do przerwania ciągłości tkanek przy pomocy ostrego przedmiotu jak np. nóż. Rana cięta powstaje w wyniku działania ostrza wzdłuż skóry, a nie jak np. rana kłuta w wyniku jego wbicia. Częstymi ranami ciętymi są te powstające w trakcie gotowania przez przypadkowe przecięcie skóry ostrym nożem.
Przy ranach ciętych dochodzi do uszkodzenia nie tylko skóry, ale również naczyń krwionośnych, co wiąże się z krwawieniem. Pierwszym elementem jest jego zatamowanie. W tym celu mocno uciskamy miejsce urazu. Gdy krwawienie jest silne lub w ciągu 10 minut nie uda nam się go zatrzymać powinniśmy szybko skorzystać z pomocy lekarskiej – być może konieczne będzie założenie szwów. Gdy krwawienie ustąpi musimy jak najszybciej przemyć i zdezynfekować ranę, tak aby zminimalizować ryzyko infekcji (2).
Odpowiednio przemyte i zabezpieczone uszkodzenie będzie szybciej się goić. Ranę przemywamy ciepłą wodą z mydłem lub możemy wykorzystać sterylny roztwór soli fizjologicznej. Pozwoli to na usunięcie ewentualnych zanieczyszczeń i bakterii, które dostały się do rany w wyniku przerwania ciągłości skóry. Następnie powinniśmy zdezynfekować miejsce urazu, aby skutecznie pozbyć się ewentualnych drobnoustrojów chorobotwórczych. W tym celu powszechnie używa się wody utlenionej i alkoholu. Obydwa związki mają potwierdzone działanie antymikrobiologiczne, nie wspomagają jednak procesu gojenia. Wśród stosowanych obecnie środków odkażających prym wiedzie poliheksanid, który oprócz odkażania rany wpływa również pozytywnie na proces jej gojenia (3).
Rany kłute
Powstają one w wyniku przebicia skóry przez ostro zakończony przedmiot jak gwóźdź czy igła. Gdy przedmiot utkwił w naszym ciele pod żadnym pozorem nie usuwamy go sami. Może hamować krwawienie z uszkodzonych naczyń krwionośnych, a jego wyciągnięcie zakończy się wówczas poważnym krwotokiem.
Rana kłuta ma zazwyczaj niepozorny wygląd – na zewnątrz widzimy jedynie niewielkie przerwanie ciągłości skóry. Trzeba jednak pamiętać, że rana kłuta może być związana z głębokim uszkodzeniem tkanek podskórnych.
Przy ranie kłutej często może występować intensywne krwawienie, które należy szybko zatamować. W tym celu unosimy kończynę nad poziom serca i uciskamy tętnicę doprowadzającą krew do uszkodzonego miejsca. W trakcie tamowania krwawienia należy wezwać pomoc medyczną. W przypadku, gdy w następstwie wbicia przedmiotu nie doszło do krwawienia, oprócz oczyszczenia i dezynfekcji rany powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Rany kłute wiążą się z dużym ryzykiem infekcji (1,4).
- Leaper DJ. Traumatic and surgical wounds. BMJ. 2006;
- Mankowitz SL. Laceration Management. J Emerg Med. 2017;
- Wilkins RG, Unverdorben M. Wound cleaning and wound healing: A concise review. Advances in Skin and Wound Care. 2013.
- Hoogenboom B, Smith D. Management of bleeding and open wounds in athletes. Int J Sports Phys Ther. 2012;